Sampol
De opbranding van ‘gezonde’ werkmieren
Beste Lynn,
het systeem waar jij naar verlangt, heb ik beschreven in mijn boek Eutopia. Het is niet mogelijk om het in deze ruimte in zijn geheel voor te stellen, maar het bouwt op een menselijk basisinkomen, beduidend boven de armoedegrens. Dat basisinkomen maakt het voor mensen mogelijk om vrij te kiezen in welke vorm van werk ze willen meebouwen aan de samenleving. Daarbij wordt ook de opvoeding van kinderen, mantelzorg, inzet in verenigingen… als echt werk gewaardeerd. Alleen door deze waardering voor werk dat nu als onproductief wordt gezien en dus in principe niet wordt betaald, is een betekenisvol basisinkomen te rechtvaardigen. Uiteraard moeten voldoende mensen ook “productief” werk doen. Maar het is mogelijk om daarvoor stimulansen voor in te bouwen.
Bij welke vorm van werk ook, moet er meer aandacht komen voor “stuk”werk of betaling per afgeleverd product die de betaling per tijdseenheid vervangt. Dat is niet altijd mogelijk en heeft nadelen, maar die kunnen opgevangen worden. Stukwerk laat mensen meer vrijheid om zelf de snelheid van uitvoering te bepalen: wie sneller werkt, kan op kortere tijd meer verdienen. Of heeft meer vrije tijd. Wie er voor kiest (of door omstandigheden verplicht is) om trager te werken, kan evenveel verdienen door langer te werken. Als hij dat niet wil, verdient hij minder, maar dat minder komt nog altijd boven het basisinkomen waar hij goed van kan leven.
Daarbij moet er worden teruggegrepen naar meer kleine zelfstandigen. Kleinschaligheid is belangrijk. Enkel waar echt nodig moet er aan massaproductie worden gedaan.
Basisgegeven hierbij is de omschakeling van een aanbodeconomie naar een vraageconomie. Een vraageconomie heeft nadelen. Zo kan ze, bijvoorbeeld, minder stimulans zijn tot vernieuwing. Maar daar is iets aan te doen.
Uiteraard zal er in een systeem met een basisinkomen, met minder massaproductie, en met een vraageconomie, ook minder geproduceerd worden en zal de productie minder snel groeien. Maar ondertussen is zowat elke menselijk denkende mens er van overtuigd dat de groei die eigen is aan een aanbodeconomie gewoon niet te handhaven is en in ieder geval wordt er op dit ogenblik veel te veel geproduceerd en leven we in een afvalmaatschappij. Daarbij is de overproductie op dit ogenblik een fundamenteel probleem in de fase waarin het kapitalisme zich nu bevindt. In eerdere blogs heb ik al aangetoond dat de oplossing voor dit probleem enkel tot catastrofes kan leiden.
Het is belangrijk om bij het overdenken van deze onderwerpen in het oog te houden dat alles met alles verbonden is: meer stukwerk is slechts mogelijk met een basisinkomen. Kleinschaligheid kan slechts in een vraageconomie. Ook het basisinkomen vraagt een vraageconomie… enz. Zonder het geheel zijn de onderdelen niet te verdedigen.
Zullen de mensen in deze eutopische maatschappij het met wat minder moeten doen dan nu ? Als je het over de mensen hier hebt: ja ! Maar de mensen zullen wel gelukkiger zijn. Van de andere kant zal een massa mensen op onze planeet méér hebben. Ook die zullen gelukkiger zijn.
Maar waarom lees je niet mijn boek. Je kan het op deze website gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat. Sommige lezers melden me dat het vlot leest; anderen dat het niet altijd gemakkelijk is, maar dat kan ook moeilijk anders, en daarbij als je de wereld wil verbeteren, mag dat wat inspanning kosten. Overigens kan je gerust over moeilijkere stukken heen lezen zonder de draad kwijt te geraken. Ik hoop dat ik je hiermee niet gekrenkt heb in je illusies over je intellectuele vermogens.
In je artikel doe je fundamenteel beroep op de overheid. Je geeft zelf aan dat de “neoliberale winstmachine” niet aangewezen is om jouw idee te verwezenlijken. Maar je beroep op de overheid is ijdel. De overheid staat in ons huidige systeem per definitie fundamenteel in dienst van de liberale winstmachine. Als de overheid de sociale toer op gaat is dat enkel omdat de winstmachine het zich op dat ogenblik kan veroorloven, of er zelfs voordeel uit haalt, en omdat door omstandigheden vakbonden sterk genoeg staan om druk uit te oefenen zodat de winstmachine de berekening maakt en besluit dat weerstand tegen de druk meer kost dan toegeven. Als de berekening uitwijst dat standhouden tegen de druk meer oplevert, zal de winstmachine niet toegeven, ook niet aan de sterkst mogelijke druk. En de overheid zal er bij staan en machteloos toekijken. Sommige elementen in de overheid zullen stiekem zelfs staan te juichen als de vakbonden het onderspit delven. Denk hierbij aan de redelijk recente sluitingen in de auto-assemblage en de golf aan herstructureringen in ons land.
In dat kader ook deze overweging: ook in het welvarende Vlaanderen leven we nog met het schandaal van de wachtlijsten in de zorg. Zit onze overheid vol met asocialen die zich niets aantrekken van het lot van mensen die zorg nodig hebben ? Die asocialen zijn er, maar je kan onmogelijk zeggen dat onze overheid op zich asociaal is. Zelfs bij de liberalen zijn er sociaal bewogen mensen. Iedere sociaal bewogen mens zou de oplossing van die wachtlijsten een prioriteit vinden. En toch gebeurt het niet. Dat de overheid in dienst staat van de winstmachine heeft niets te maken met de mensen die in de overheid functioneren en beslissingen nemen. Het is gewoon het systeem.
Telkens opnieuw zie ik dat mensen een onderscheid maken tussen de overheid en “de privé” of het kapitaal. Er is natuurlijk een onderscheid, maar dat is niet fundamenteel.
Jij schijnt in je artikel de overheid los te koppelen van de winstmachine. Vergeet het: ze hangen aan mekaar. Wat jij wil is een utopie. Ik breng een eutopie.
Ja, cynische neoliberale vrienden, lach nu maar. Mijn eutopie is niet voor morgen en jullie zullen nog wel een tijd de kans krijgen om je benedenmenselijke spel te spelen, waarin enkel benedenmenselijkheid kan winnen. Maar vroeg of laat breekt de menselijkheid door in de mensheid en krijgen we een wereld waarin het goed is om te leven. Voor iedereen.