Bezinning op zondag

  niet heilige drie  eenheid

Johannes 17, 20-26

In die tijd sloeg Jezus zijn ogen ten hemel en bad: Heilige Vader niet alleen voor mijn leerlingen bid Ik, maar ook voor hen die door hun woord in Mij geloven, opdat zij allen een mogen zijn zoals Gij, Vader, in Mij en Ik in U: dat ook zij in Ons mogen zijn opdat de wereld gelove, dat Gij Mij gezonden hebt.

Als ik dit soort teksten van Johannes lees, is mijn eerste reflex altijd opnieuw: wat een oeverloos zoeterig gezwets. Ook al heb ik deze tekst vroeger al bemediteerd en er waardevolle inzichten in ontdekt, toch komt bij een volgende lezing opnieuw een soort afkeer naar boven. En toch… 

De context is gekend: deze pericope hoort bij de afscheidsrede van Jezus. Hij zal sterven, maar belooft de leerlingen op een of andere manier bij hen te blijven. We kennen allemaal dat gevoel bij een overlijden: hoe hou je de geliefde toch nog bij je ? Dikwijls blijven we dan steken in “we zullen je nooit vergeten”. Daar is niets mis mee. Afscheid nemen staat niet gelijk aan vergeten. Afscheid nemen betekent niet dat de relatie verbroken wordt, maar wel de aanvaarding van een andere manier van aanwezigheid. Maar voor Jezus is deze aanwezigheid niet intens genoeg als ze enkel herinnering is. Hij doet beroep op de basis van zijn Zijn als Zoon van God: de liefde. Hij zal bij zijn leerlingen zijn in de vorm van liefde. En dan komt het gevaar voor het gezwets: God houdt van mij. Dat geeft me een goed gevoel. Dat geeft me kracht. Ik kan beroep doen op God als ik het moeilijk heb.

Ik gun iedereen dat goed gevoel. Ik gun het iedereen dat hij daar kracht uit put. Maar voor mij zweeft het te veel. Het is te veel bedenksel van de zwakke. Begrijp me niet verkeerd: zwakke is hier geen scheldwoord, maar enkel een beschrijving van een toestand. Het gaat hier over de God van de zwakke die door Nietzsche – terecht – dood is verklaard, omdat het niet de God van Jezus is. Jezus heeft het er nergens over dat hij de problemen van mensen zal komen oplossen, en zo na zijn dood bij de mensen zal blijven. Hij heeft het slechts over één zaak: ik zal bij jullie (meervoud !) zijn als jullie mekaar liefhebben. Dat is ook logisch in de evangelische context: als God liefde is, is hij bij ons in de vorm van Liefde. God is niet bij mij, maar bij ons, als wij mekaar liefhebben. Ubi caritas et amor, Deus ibi est. Waar naastenliefde en liefde is, daar is God.

Wat dan met de zwakke ? Laat God hem in de steek ? Eigenlijk is de goddelijke aanwezigheid in de onderlinge liefde zeer aards. Veel aardser dan een God die van ergens onzichtbare steun verleent. Aan dat aardse heeft de zwakke veel meer dan aan dat zweverige. De goddelijke aanwezigheid in de vorm van onze liefde is voor de zwakke veel “efficiënter” dan die in de vorm van een bedenksel. Of nog: je moet er toch niet lang over nadenken om te beseffen dat de zwakken veel meer hebben aan mensen die hen liefhebben, dan aan een God die af en toe een mirakel doet.

Nog één bedenksel – niet van een zwakke – maar van mij: Jezus benadrukt altijd opnieuw dat alles wat Hij zegt en doet en dus ook de liefde verbonden is met zijn Vader. Dat betekent dat wij het concept liefde niet mogen los laten van het concept God. Het concept God betekent: de allerhoogste, de alles overstijgende, het doel en de zin van mijn leven… er is niets belangrijker… Als we het contact met God verliezen, wordt de liefde iets waarover wij zelf beslissen. Wij kunnen dan beslissen wie en wanneer we gaan liefhebben. We vervallen dan in het puur humanisme van het ongeremde zelfbeschikkingsrecht.

De vrijzinnige humanist zal daarbij opwerpen dat ook het geloof een persoonlijke beslissing is. Dat is juist. Maar voor wie openstaat en gevoelig is voor de menselijke kleinheid in een oneindige kosmos en van daaruit de gevoeligheid voor het alles overstijgende cultiveert, is het geloof geen beslissing meer, maar een evidentie.