Grenzeloos
Waarom een blog wijden aan een film ?
Kan kunst de wereld redden ?
Op die vraag is er alvast wel een duidelijk antwoord: neen ! Want als dat zo was dan zou de wereld al lang gered zijn.
Kunst is immers zou oud als de mensheid. Er is wel wat discussie over de vraag wanneer de mens, mens is geworden. Lange tijd heeft men gedacht dat de mensheid begon met het dier dat werktuigen gebruikte. Nu wordt aangenomen dat de eerste mens het eerste wezen is dat zijn doden begraaft. Maar je kan even goed zeggen dat de eerste mens het wezen was dat begon te tekenen op de rotswanden, en muziek begon te maken. Ik beeld me in hoe een moeder het eerste lied componeerde en uitvoerde om haar baby in slaap te zingen. En daardoor de eerste mens werd.
Doorheen de eeuwen heeft de kunst zich ontwikkeld, maar de wereld is niet gered.
Nu zijn er natuurlijk mensen die vinden dat de wereld niet moét gered worden. Dat onze wereld weliswaar niet perfect is, maar dat het eigenlijk toch niet zo slecht gaat.
Dààr kan de kunst wél bij helpen: ze kan verhalen vertellen die de mensen er toe brengen om naar redding te streven.
Ik ben dus voor geëngageerde kunst. Ook voor niet-geëngageerde kunst. “Die kleine Nachtmusik” van Mozart is best genietbaar na een avondje te veel wijn.
En de muziek van John Tavener of Arvo Pärt waar ik hier al de aandacht op gevestigd heb, helpt om tot een woordeloze verdieping van ons aanvoelen van de werkelijkheid te komen.
Maar lang geleden zag ik Mistero Buffo van Dario Fo, met een jonge Jan Decleir. Sommigen bestempelden dat als een marxistisch pamflet en geen kunst. Maar voor mij is dit dus wél echte kunst volgens de bepaling van Wikipedia: Kunst is de bewuste creatie van iets moois of betekenisvols met behulp van vaardigheid en verbeelding.
Op gebied van film verwijs ik graag naar regisseurs zoals Ken Loach, Agnès Varda, Costa-Gavras, Peter Joseph
Natuurlijk zijn er nog anderen, maar als je het over het redden van de wereld hebt, wil je toch dat je kunst een zo groot mogelijk publiek bereikt. Iedere kunstenaar wil dat wel, maar in geëngageerde kunst lijkt succes mij een voorwaarde om over gelukte kunst te kunnen spreken. En dus vernoem ik hier slechts enkele kunstenaars die er in geslaagd zijn een groot publiek te bereiken.
Ik ben voorstander van geëngageerde kunst. Maar ze moet wel echt kunst zijn.
De film 1917 wordt door filmkenners met de grootst mogelijke lof overladen. Het kan zijn dat ik me door die kenners laat overhalen om hem in de bioscoop te gaan bekijken. Normaal kom ik niet meer in de bioscoop omdat de zaal daar vol zit met naar popcorn stinkende knisperaars en gsm-verslaafden.
Maar er is een probleem: 1917 is een Hollywood film. En het is gewoon niet mogelijk dat Hollywood geëngageerde cinema maakt. Niet omdat het wordt gedomineerd door Joden, maar omdat het enkel commercieel kan denken. Hollywood heeft niet de minste ambitie om kunst te maken, doch is enkel bezig met winst. Alhoewel, als ik terugdenk aan mijn Walt Disney tijd, besef ik nu dat die tekenfilms eigenlijk wél geëngageerd waren, maar dan als propaganda voor het fascisme. Walt Disney was nu eenmaal een fan van Adolf.
Het is dus goed dat Rob Lubbersen op Grenzeloos ons wijst op het gebrek aan inhoud waar de zogenaamde filmkenners op radio en TV geen aandacht voor hebben.
Ik zegde het al: voor mij moet kunst niet per definitie sociaal geëngageerd zijn. Koen Vanmechelen probeert zijn kiekens wel voor te stellen als voorbeeld voor de menselijke soort waarbij kosmopolitische kippen de voorlopers zijn van kosmopolitische mensen. Maar kiekens blijven kiekens. Het feit alleen al dat Vanmechelen zijn kunst moet beoefenen met kiekens en het niet kan met mensen, toont aan dat er iets scheelt aan zijn engagement. Maar als je dat engagement wegneemt, blijft het wel een fascinerende bedoening; ook al omdat een kieken tegelijkertijd uitblinkt in domheid en kwaadaardigheid, en daarmee een metafoor voor de kapitalistische mens. Ook een metafoor voor de kosmopolitische mens van Vanmechelen ?
Voor zover ik weet heeft nog nooit iemand een kwartet van Haydn bestempeld als een kritiek op de maatschappij van zijn tijd. En toch spreekt zijn muziek me aan.
De film 1917 heeft bestaansrecht. Maar is misschien toch ook een gemiste kans.