De Wereld Morgen
Bernie Sanders versus het ‘extreme centrum’ van politici, bedrijven en massamedia
Eerder heb ik Lode Vanoost al fel aangepakt, maar in dit artikel heeft hij fundamenteel gelijk, al blijft hij lijden aan die typische ziekte van de linkse extremist die vecht tegen “het systeem”. Eigenlijk is er geen enkele reden tot hoop. Maar om te kunnen volharden moet de linkse toch ergens hoop vinden, en dan ziet hij in zelfs pietluttige succesjes tekenen van ommekeer en vooruitgang. In dit artikel vernoemt hij Occupy, de protesten tegen de oliepijplijnen, Black Lives Matters, de #metoo beweging, de klimaatacties… Enkel Occupy is een echte aanval op het systeem. Hier de klimaatacties vernoemen is ronduit belachelijk omdat die acties juist door het systeem worden aangestuurd om het kapitalisme te laten ontsnappen uit de kapitaalaccumulatie en de overproductie.
Wél juist, en veel belangrijker is de analyse van het “extreme midden”, dat met hand en tand het neoliberalisme verdedigt en implementeert, en daarmee aantoont wat ik al zo dikwijls heb aangegeven: links kàn in dit bestel niets verwachten van de politiek.
Ons democratisch systeem met daarin de rol van de politieke partijen is in zich puur kapitalistisch. Dat houdt in dat de linkse strijd niet kan gevoerd worden door linkse partijen, doch enkel door een linkse beweging die niet aan partijen gebonden is.
Maar ik moet toch even uitleggen waarom ons democratisch systeem en de rol van de politieker partijen in essentie kapitalistisch zijn.
Het kapitalisme wordt gekenmerkt door een visie op de mens die je het best kan samenvatten met het Latijnse “homo homini lupus”. De mens is een wolf voor de evenmens. De mens is dus per definitie altijd in concurrentie met andere mensen. Als je naar kippen kijkt, zie je een pik orde. Dat is ook zo bij mensen. Observeer in een restaurant het tafeltje naast dat van jou waarin vier mensen samen zitten, dan zal je snel ook bij die mensen een pik orde zien. Soms ligt die pik orde nog niet vast, en zie je de strijd.
Ik kan niet ontkennen dat die mensvisie realistisch is. We stammen af van het dier, en zijn blijkbaar nog niet ver genoeg geëvolueerd om dat dierlijke te overstijgen, en echt mens te zijn. Een echte mens is iemand die de medemens niet ziet als een concurrent, maar als iemand om van te houden. Ja, ik weet het, dat klinkt melig. Maar als je nadenkt over de echte betekenis van het woord liefde, gaat het helemaal niet over lief zijn voor mekaar, of om zoete goede gevoelens. Maar dat is voer voor een andere trog.
Dus zo ver zijn we nog niet en de concurrentie maakt integraal deel uit van ons bestaan. Het is dus logisch dat we leven in een economisch systeem dat de concurrentie als motor heeft, en ook dat we leven in een politiek systeem dat draait rond concurrentie: de concurrentie tussen de partijen.
Je kan geen échte menselijkheid creëren, noch economisch, noch politiek door deel te nemen aan een systeem dat de concurrentie cultiveert.
Actie binnen de politiek kan niet leiden tot een alternatief voor het kapitalisme. De enige weg is dus die van een beweging.
Die beweging moet werken aan twee zaken: bewustwording en vooruitgang in menselijkheid.
De bewustwording gaat over het in vraag stellen van het kapitalisme. Dat begint met inzicht in het systeem. Ik ontmoet veel mensen die wél denken dat het kapitalisme voor vrijheid staat (anders dan het vermaledijde communisme), maar zich niet echt bewust zijn van het feit dat kapitalisme rond concurrentie draait, en nog veel minder beseffen wat deze concurrentie eigenlijk betekent. Ze zien bijvoorbeeld niet dat concurrentie eigenlijk tegengesteld is aan vrijheid omdat strijd leidt tot macht, en macht tot onvrijheid. Willen we evolueren naar een betere wereld, dan is het absoluut nodig dat we ons bewust worden van de wereld waarin we nu leven. En daarbij is het niet genoeg dat we rondom ons kijken en vaststellen dat er veel onrecht, ongelijkheid en oorlogen zijn, en er dus iets mis moet zijn. We moeten ook weten wàt er mis is, en hoe het systeem in mekaar zit.
Een tweede werkpunt is de vooruitgang in menselijkheid. Het is onmogelijk om dat thema hier diepgaand te behandelen.
Maar in ieder geval zal het belangrijk zijn om mensen samen te brengen in alle mogelijke verenigingen en binnen die verenigingen alle concurrentie zoveel mogelijk uit te schakelen. Ik hoor van voetbaltrainers dat ze de concurrentie binnen hun ploeg aanwakkeren om de spelers tot betere prestaties te brengen. Die trainers zijn misdadigers die de vooruitgang van de mensheid tegenwerken.
Maar gezien de concurrentie tot nu toe niet helemaal uitgesloten kan worden, moeten we de mensen er toe aanzetten om op een gezonde manier om te gaan met die concurrentie. Dat betekent fair play en respect voor de tegenstander. Ik hoor voetbaltrainers en ook commentatoren de spelers oproepen om “slimme” fouten te maken in de juiste zone van het terrein. Ze zijn misdadigers.
En wie échte inspiratie zoekt voor de menswording, verwijs ik naar het christendom. Neen, niet naar het katholicisme, maar wel naar een lezing van het Nieuwe Testament die steunt op de historisch tekstkritische exegese en op zoek gaat naar de fundamentele kernboodschap.
Samen met de beweging moet er in deze tijd natuurlijk ook een strijd worden gevoerd (kijk, nu heb ik het zelf toch weer over strijd ! ) voor een zo sociaal mogelijke samenleving (tegen armoede; voor menswaardige pensioenen…). Daar moeten politieke partijen en vakbonden een rol in spelen. Maar dat is geen fundamentele strijd voor een betere wereld. Het is dweilen met de kraan open. En toch moet het gebeuren. Maar vertel de mensen de waarheid: het is inderdaad dweilen met de kraan open, en roep ze zo op om de kraan dicht te draaien. En vooral: hou de partijen zo ver mogelijk van de beweging.