Knack
‘Wachtlijsten zijn geen probleem dat vanzelf ontstaan is, maar de optelsom van politieke keuzes’
Je moet waardering hebben voor de bekommernis van Ann De Martelaer. De wachtlijsten zijn voor mij een prioritair thema en een schande. Je kan de graad van beschaving van een samenleving afmeten aan haar zorg voor gehandicapten.
Sinds 2007 zijn de bevoegde ministers cd&v-ers. Dat maakt de schande nog erger: de zorg voor gehandicapten is een essentieel thema in de christelijke boodschap en zou dus prioritair moeten zijn. Als je moet kiezen tussen subsidie voor een voetbalclub (waar in vele gemeenten ook miljoenen naartoe gaan) en gehandicaptenzorg, weet een christen wat kiezen. Maar natuurlijk cd&v-ministers zijn niet alleen christenen, maar ook opportunisten die hun kiespubliek moeten bedienen. Dat geldt overigens ook voor ministers van andere partijen.
Vooraf: gehandicaptenzorg is geen belgische, maar een Vlaamse materie.
Een belangrijke figuur in het verhaal is Jo Vandeurzen. Hij was bevoegd minister van 2009 tot 2019 en de grondlegger van de hervorming waarbij de focus van zorg in instellingen werd verlegd naar meer persoonlijke zorg. Het zogenaamde rugzakje: de gehandicapte krijgt een budget waarmee hij zelf kan beslissen welke zorg hij nodig heeft en waaraan hij dat geld wil uitgeven.
Je kan terechte kritiek hebben op dit systeem van zorg.
Het is zeker bedoeld als een besparing, maar op zich kan een besparing in de zin van streven naar meer efficiëntie zinvol zijn.
Het is ook een privatisering. En privatiseringen zijn in een maatschappij met een (nog even) relatief sterke sociale zekerheid altijd een heikel punt. Maar in dit geval betekent de privatisering dat de gehandicapte de middelen krijgt om zelf meer verantwoordelijkheid te nemen. Dat is enorm belangrijk, want zowat het ergste wat een mens kan overkomen is dat hij geen verantwoordelijkheid meer kan of mag nemen voor zichzelf. Een thema dat door socialisten wel eens wordt vergeten. Het systeem maakt ook dat de gehandicapte langer zelfstandig kan blijven en kan de last van mantelzorgers verminderen.
Die verantwoordelijkheid is voor mij een doorslaggevende factor. Anders dan wat De Martelaer zegt is dat geen teken dat de overheid de gehandicapte als minderwaardig beschouwt, integendeel. Wat De Martelaer hierover zegt toont aan dat ze zelf de gehandicapte als minderwaardig beschouwt en vast zit in een visie op zorg die wel socialistisch, maar in feite mensonwaardig is.
Dus ja, tegen het rugzakje. Maar er moet natuurlijk wel genoeg geld zijn om dat rugzakje naar behoren te vullen. Dat probleem heeft Vandeurzen niet kunnen oplossen. Hij is – om het kort te houden minister geweest in twee regeringen: een regering, geleid door de cd&v, en een geleid door de n-va. Ik meen te weten dat in beide regeringen Vandeurzen heeft gepoogd om meer geld voor de zorg te krijgen. In beide regeringen is het mislukt.
Nu is het natuurlijk niet zo simpel: welzijn heeft na onderwijs het grootste budget in de Vlaamse regering. Als ik me niet vergis bedroeg het budget in 2019 13,5 miljard euro of 28% van het budget van de Vlaamse overheid. Het budget van onderwijs bedraagt 13,9 miljard. Ter vergelijking: na welzijn, gezondheid en zorg komt mobiliteit en openbare werken met 4,11 miljard. Je kan dus niet zeggen dat de Vlaamse overheid niéts doet.
Blijft natuurlijk de vraag hoe het geld binnen dat budget is verdeeld en hoeveel daarvan specifiek naar gehandicaptenzorg gaat.
Maar ik denk wel dat er al een algemeen besluit mogelijk is: er is gewoon geld te kort. Als je dan de noodkreten hoort van de cultuursector, het onderwijs dat (nog) meer geld nodig heeft, de mobiliteit (de Lijn), milieu… wordt het nog meer duidelijk: onze economie draagt niet genoeg af aan de gemeenschap om aan de noden van die gemeenschap te voldoen. Zelfs als je op die noden nog zou kunnen besparen, verandert dat niets aan dat algemeen besluit. Nu kan je beginnen te zeveren over belastingdruk en de concurrentiekracht van onze bedrijven. Je kan argumentatie van VBO en Voka zelfs ernstig nemen, de feiten blijven de feiten.
Nochtans: als je naar de winstcijfers van de grote bedrijven kijkt, is het toch wel duidelijk dat onze economie eigenlijk wel kan voldoen aan de noden van de gemeenschap, maar het niet doet omdat het geld de verkeerde kant op rolt. Als je echt de graad van beschaving kan afmeten aan de zorg voor gehandicapten zijn die rijken ongemeen onbeschaafd.
En dan vraag ik aan mijn niet-rijke medemens: zou jij weigeren als ze je een miljoen op een of andere manier cadeau zouden doen ? Geef zelf je eigen antwoord. En waaraan zou je dat geld besteden ? Ik heb niemand horen antwoorden: aan het wegwerken van de wachtlijsten… Dat is natuurlijk niet heel eerlijk gesteld, maar toch…
Je kan het de mensen zelfs niet verwijten want we leven in een systeem dat verrijking verheerlijkt. Het economisch systeem maakt dat zoveel mogelijk geld verdienen een normaal levensdoel wordt. Er zijn mensen die dat overstijgen, maar dat is dan niettegenstaande het systeem.
Ja, de drang naar bezit zit ingebakken in het mens-zijn. Maar als je ziet waar die toe leidt: armoede en gehandicapten die in de steek worden gelaten, zou je verwachten dat de samenleving ijvert om het niveau van menselijkheid omhoog te halen en de drang naar bezit te beperken tot wat een mens normaal nodig heeft. Niet dus: onze samenleving is doordrongen van het kapitalistische denken. Eigenlijk is iedereen die het kapitalisme verdedigt of er niet tegen vecht medeverantwoordelijk voor de armoede en voor gehandicapten aan wie menselijkheid wordt ontzegd.