Doorbraak
Lore Baeten heeft een mooi aanvoelen van wat menselijkheid echt betekent. In haar analyse van de oorzaken van de benedenmenselijkheid die ze hier aanklaagt, graaft ze misschien niet diep genoeg. Maar de vraag is maar of dat wel kan in een kort artikel. Alleszins heb ik niet de pretentie om het beter te doen. Maar ik heb wel mijn gedacht.
Allereerst moet me toch van het hart dat de oorzaak van de lange wachtrij in de Spar niet die oude dame is, noch het teveel aan studenten, maar de schraperigheid van de directie van de Spar die omwille van de winst weigert een bijkomende kassa open te houden. Die kassierster en haar aanhangsels in het kwaad, moeten zich niet richten naar die oude vrouw, maar naar hun baas. Maar dat doen ze niet. Waarom eigenlijk niet ? Zijn we allen zo doordrongen van het normale van “alles voor de winst” dat we zelfs niet meer in die richting denken ?
Eigenlijk zou bij jongeren een gevoelen van dankbaarheid voor wat hun ouders en de oudere generatie in het algemeen hun gegeven hebben, evident moeten zijn. Bij vele mensen is die dankbaarheid er nog wel, maar ik zie toch ook veel situaties waarbij het totaal ontbreekt. Het lijkt er op alsof die jongeren het gewoon normaal vinden dat hun een onbekommerde jeugd in de schoot is geworpen. Dat doet me denken aan de mensen die onze sociale zekerheid de normaalste zaak van de wereld vinden, niet beseffend dat mensen daarvoor gevochten hebben.
Het komt er op neer dat vele kinderen in hun opvoeding gewoon verwend zijn geweest. Dat hangt samen met een vorm van materialisme: als we het ons kunnen permitteren, waarom zouden we het ons kind dan niet geven ? Je krijgt dan kinderen die veel “hebben”, maar te weinig “zijn”. Een kind “heeft” niet verwend, maar “is” verwend. Een kind is niet verwend omdat het teveel heeft, maar omdat het te weinig onthecht “is”. Wie voedt er zijn kind nog op tot onthechting van het materiële ? Op zich is er niets mis met het materiële en het is een nodige basis. Maar als de mens zich aan het materiële gaat hechten, wordt dit wel een rem op de ontwikkeling van het geestelijke.
Hierin speelt zeker ook mee dat het kapitalisme, onder andere door de reclame, diep in onze geesten is doorgedrongen. We zijn het normaal gaan vinden dat alles vercommercialiseerd is. Je zou “pret hebben” als een geestelijke activiteit kunnen zien. Maar nu gaan we naar het pretpark en consumeren pret. Een baby kraait van de pret als het speeltje dat boven hem in zijn wiegje hangt in beweging komt en een melodietje produceert. Wij leren onze baby’s dat ze die pret kunnen kopen door een geldstuk in een gleuf te steken.
Nu mag je me tegenspreken want ik weet echt niets van gamen. Ik wil ook dadelijk aanvaarden dat gamen bepaalde vaardigheden zoals strategisch denken ontwikkelt. Maar als ik kinderen (en volwassenen ! ) bezig zie, dan denk ik soms dat ze eigenlijk een avonturenboek aan ’t beleven zijn. In een boek is het belangrijk dat de lezer zich kan identificeren met het hoofdpersonage dat de avonturen beleeft. Zonder die identificatie is het boek niet spannend. In een game is die identificatie extreem aanwezig. Voor mij niet gelaten.
Als kind was ik een grote fan van Karl May en zijn helden Old Shatterhand en Kara ben Nemsi en dus identificeerde ik me met hen. Maar bij Karl May speelt ook altijd vriendschap een grote rol. Voor Old Shatterhand was dat een vriendschap met iemand van een andere cultuur, Winnetou, de leider van een volk dat door de blanke immigranten werd uitgemoord. Kara ben Nemsi was bevriend met zijn dienaar Hadji Halef Omar Ben Hadji Aboel Abbas Ibn Hadji Dawoed al Gossarah. Ook nu weer krijg je een ontmoeting tussen culturen, maar ook tussen “meerdere” en “dienaar”. In het kader van dit bedenksel gaat het vooral over de vriendschap op zich. De lectuur van Karl May was voor mij een opvoeding tot vriendschap. Nogmaals: corrigeer mij, maar bij mijn weten is er van vriendschap weinig sprake in games.
Vergis ik me als ik denk dat gamen opvoedt tot individualisme ?
Natuurlijk is de invloed van gamen niet alles bepalend. Opvoeding is nu eenmaal per definitie een complex gegeven. Maar als ik de invloed van gamen combineer met geestelijke waarden die consumptie worden en met de verwencultuur met daarbij een gebrek aan opvoeding tot dankbaarheid, dan denk ik dat ik toch al op het goede spoor zit in mijn zoektocht naar een verklaring voor de houding van veel jongeren tegenover ouderen.
Zeker speelt ook het efficiëntie- en nuttigheidsdenken mee. Ook dat wordt ons tegenwoordig met de pap binnen gelepeld en ouderen lopen daarbij gewoon in de weg.
Dat mag je combineren met de enorme snelheid waarmee onze samenleving op korte tijd fel is veranderd door de wetenschappelijke en technologische vooruitgang. Veel ouderen hebben op een bepaald ogenblik moeten afhaken. De verwende jongeren die nooit Karl May gelezen hebben kijken dan meewarig neer op die achterlijke oude zakken. Daarmee verdwijnt ook het respect voor de ervaring en levenswijsheid die in vroegere tijden nog een bron van respect was.
Een en ander betekent dat we voor een grote uitzuivering van motieven komen te staan. Waar halen we nog een grond voor respect voor mensen die economisch niets meer bijbrengen; in de weg lopen; door achterlijkheid zelfs niet meer wijs kunnen genoemd worden, en daarbij veel geld kosten ?
Het enige motief dat dan nog overblijft is het feit dat ze mensen zijn. Als dat geen reden meer is voor respect, mag van mij de aarde zo heet worden dat ze ontploft; mogen alle kerncentrales in de lucht vliegen, de sharia worden ingevoerd en Trump op de rode knop duwen. Maar dat meen ik niet echt: ik heb kleinkinderen.