MO*
Mensen brengen meer op dan hun economisch potentieel
‘U bent niet nuttig. Ik ben niet nuttig. Mensen zijn niet nuttig’
Als Geert Van Istendael de belgicistische toer op gaat, vertelt hij baarlijke nonsens. Maar hij blijft natuurlijk wel een intellectueel van hoog niveau en een begaafd schrijver.
Zijn basisstelling is zo evident dat het onbegrijpelijk is dat er mensen zijn die dit niet inzien. Neen, ik heb het niet over de slavenhouders, maar over de kapitalisten van nu voor wie een mens enkel een werktuig is, te vervangen door machines als die goedkoper uitkomen. Even onbegrijpelijk is het dat het systeem dat deze houding tegenover de mens aan de samenleving oplegt, door de overgrote meerderheid van de mensen niet in vraag wordt gesteld. De kapitalistische propaganda heeft de geesten zo grondig vergiftigd dat de mensen zelfs niet meer beseffen dat ze ziek zijn. Aldous Huxley zei het al: Het slachtoffer van hersenspoeling weet niet dat hij een slachtoffer is. Voor hem zijn de muren van zijn gevangenis onzichtbaar en hij gelooft dat hij vrij is. Laat nu net het woord vrijheid altijd opnieuw terugkomen bij de verdedigers van het kapitalisme.
In het kapitalisme wordt de mens gereduceerd tot de homo economicus, producent en consument. De sociale, ludieke, relationele… mens tellen niet mee in het kapitalisme. Toch kan het kapitalisme deze andere vormen van mens-zijn natuurlijk niet totaal uitroeien. Maar het heeft er zich wel meester van gemaakt. Het mooiste voorbeeld daarvan is de commercialisering van vrije tijd en spel, gesymboliseerd in de consumptie van pret in de pretparken.
Beweer ik nu dat een mens niet mag produceren en consumeren ? Natuurlijk niet. Tegenover de homo economicus kan je de homo faber stellen. Ook de homo faber is een werkmens. Maar hij legt in zijn werk iets van zichzelf, van zijn creativiteit. Hij werkt niet enkel om te produceren maar om door zijn werk te groeien in kennis, kunde en persoonlijkheid. Ook de homo faber zal werktuigen en machines ontwikkelen en gebruiken. Maar daar waar in het kapitalisme de mens een verlengstuk wordt van de machine, wordt bij de homo faber de machine een verlengstuk van de mens. Om het bij wijze van voorbeeld duidelijk te maken: als de machine het tempo van het menselijke handelen bepaalt, ben je bij de homo economicus.
En, essentieel: de homo faber is, anders dan de kapitalistische werkmens, eigenaar van wat hij produceert.
Natuurlijk mag en moet een mens met zijn werk (fatsoenlijk) zijn kost verdienen. Maar als dàt het enige motief is voor zijn werk, is er op het menselijke vlak iets mis. Ik vernoemde al dat de mens in zijn werk zichzelf moet kunnen verwerkelijken, maar om écht op menselijk niveau te komen, moet hij zijn werk ook kunnen ervaren als een dienst aan een ander en als een bijdrage tot de opbouw van de samenleving. Kunnen betekent hier natuurlijk ook willen.
Niets daar van in het kapitalisme. In die gesystematiseerde benedenmenselijkheid is de winst het enige doel van de activiteit. Nu kunnen natuurlijk ook binnen het kapitalisme werkomstandigheden bestaan waarin zelfverwerkelijking, dienst aan anderen en opbouw van de gemeenschap aanwezig zijn. Maar die zijn er dan niettegenstaande het kapitalisme.
Jullie weten al dat ik tegenstander ben van de multiculturele samenleving en van massale (im)migratie. Ooit was ik heftig verdediger van de multiculturele samenleving. Maar als ik nu zie hoeveel problemen ze meebrengt en hoe ze eigenlijk de opbouw van een echte samenleving bijna onmogelijk maakt, kan ik niet anders dan pleiten tegen verdere uitbreiding van de multiculturaliteit. We kunnen de geschiedenis niet terug draaien, maar als we verder gaan in die richting komen we in Amerikaanse toestanden terecht waarbij de samenleving een allegaartje worden van min of meer gesloten gemeenschappen. Ik zou willen dat het anders was, maar blijkbaar is de mensheid niet klaar voor de enorme opgave die multiculturaliteit vraagt.
De voorbeelden van geslaagde integratie bewijzen niet dat een multiculturele samenleving mogelijk is.
En ja, ik pleit dus voor het sluiten van de grenzen. Maar het sluiten van de grenzen betekent op zich niet dat we tot barbarij moeten afzakken. Als het sluiten van de grenzen samengaat met menswaardige opvang zo mogelijk dicht bij het vertrekland, en met actieve inzet om die mensen zo snel mogelijk te laten terugkeren naar hun land, denk ik dat dit menselijker is dan deze mensen naar hier te laten komen, waarbij de grote massa van hen hier in de armoede terecht komt. Actieve inzet om terugkeer mogelijk te maken, houdt ook het stopzetten van misdadige oorlogen in en bestrijding van armoede.
Ik ben er van overtuigd dat links de zoveelste flater begaat door het sluiten van de grenzen over te laten aan rechts. Het onderscheid tussen links en rechts ligt niet in het al dan niet openhouden van de grenzen, maar in de bereidheid om sterk financieel in te zetten op menswaardige opvang, en op de aanpak van de oorzaken van de migratie. Door de sluiting van de grenzen af te wijzen, verkleint links bij de bevolking het draagvlak voor de financiële inzet.
Ik sluit me wel weer terug aan bij Van Istendael als hij de mensen looft die de migranten die dan toch hier zijn geraakt, zo goed mogelijk proberen te steunen. We moeten een onderscheid maken tussen de politieke verantwoordelijkheid die gericht moet zijn op het algemeen welzijn, (het sluiten van de grenzen) en de persoonlijke verantwoordelijkheid die ook aandacht moet hebben voor het persoonlijke welzijn van mensen in nood. Waarom schijnt dat onderscheid voor linksen niet mogelijk te zijn ? Waarom moet iemand die zich inzet voor een vluchteling, per se ook voorstander zijn van de toename van vluchtelingen op het grondgebied van dit onland ?
Maar we moeten ons geen illusies maken. Als je écht doordenkt over de oorzaken van de problemen kom je telkens opnieuw bij het kapitalisme uit.
Hallo, lotgenoten, wordt wakker en krijg oog voor de muren van je gevangenis en wordt eindelijk vrij !