Knack
‘Bestaat onaangeroerde wildernis hier nog wel? Zonevreemde natuur werpt nieuwe vragen op’
Sta me toe om allereerst duidelijk te maken dat ik geen voorstander ben van Ineos in de Antwerpse haven. Maar mijn bekommernis is niet een stukje bos, maar wel het gebruik van schaliegas als energiebron. Schaliegas is vele malen vervuilender en schadelijker voor het klimaat dan steenkool of olie.
Als ik spreek over “een stukje bos” is de toon gezet.
De rugstreeppad in de Antwerpse haven interesseert me geen zier.
Misschien moeten we ons eens gaan afvragen waarover we het hebben als we het woord natuur uitspreken. Zijn de bossen in de Kempen natuur ? Neen, de overgrote meerderheid van de bomen daar zijn dennen, geplant als houtvoorraad voor de steenkoolmijnen. De bossen in de Kempen zijn geen natuur, maar cultuur. De mens heeft de natuur daar getransformeerd naar zijn inzichten en behoeften. Daarom is het geen natuur meer. Natuur valt samen met de ongerepte wildernis waar Schoukens het over heeft.
Voor onze planeet is natuur of ongerepte wildernis van levensbelang. Een goede reden voor die stelling is alvast de onbekwaamheid van de mens om de volledige werkelijkheid van onze planeet in de kosmos te vatten. Ik ben er van overtuigd dat als de mens de volledige planeet cultiveert dat onvermijdelijk tot een geweldige catastrofe moet leiden. Eigenlijk zou je de huidige klimaatproblematiek kunnen terugbrengen tot het feit dat de mens een veel te groot domein van de planeet heeft gecultiveerd. Laat ons dus ijveren voor het behoud van het Amazonewoud en onverbiddelijk de mens verbieden om nog een aantal andere gebieden op onze planeet te cultiveren. Zo nodig moet de mens gebieden teruggeven aan de natuur en zich uit die gebieden terugtrekken. Die ongerepte natuurgebieden moeten een voldoende schaalgrootte hebben. Als ik zie hoe bij ons over snelwegen dieroversteekbruggen worden gebouwd om natuurgebieden met mekaar te verbinden, schiet ik in een lach.
De ongereptheid van die gebieden is van levensbelang: het is niet mogelijk om het Amazonewoud een beetje te cultiveren. Als je de mens er los laat, gaat het hek van de dam. Het is een kwestie van alles of niets. Een en ander kan je situeren in echt en diepgaand respect voor de natuur.
Maar spreken over respect voor de natuur in gecultiveerde gebieden is belachelijk.
Dat betekent niet dat je in cultuurgebied de mensen zo maar kan bezig laten, naargelang ze denken dat hun ingreep in het milieu in hun kraam past. Zeker in het geïndustrialiseerde kapitalisme met zijn ongeremd zoeken naar winst, is dat onaanvaardbaar. Maar niet uit respect voor de natuur, maar uit respect voor de mens. Want de mens – de mensen hebben recht op een gezond milieu. Dus laat ons eens vanuit dat standpunt naar ons mensengebied kijken.
Ik maak het me gemakkelijk: mensen werken en wonen. Een gezond milieu op het werk is een apart hoofdstuk. We gaan het dus hebben over wonen.
Mensen moeten ruimte hebben. En ze moeten groen hebben. Laat ons dus beginnen met de steden af te schaffen en de mensen te verspreiden over het grondgebied. Ja, er zijn stemmen die pleiten voor “groene” steden met torengebouwen waar gras groeit op de muren (ik maak er een karikatuur van). Maar dat is een idee van architecten die geloven in totale maakbaarheid, eigenlijk grootheidswaanzinnigen die zo overtuigd zijn van hun superieure bekwaamheid om de omgeving van de mens te conditioneren tot in de kleinste details, dat ze vergeten dat tot nu toe geen enkel planologische ontwerp van een stad gelukt is. Overal in de wereld waar we mensen in torengebouwen of gewoon dicht op mekaar gepakt gehuisvest hebben, is dat uitgedraaid op miserie.
Mensen moeten ook niet boven op mekaar gestapeld worden. Mensen hebben grond nodig onder hun voeten. Ze moeten door het gras kunnen lopen. Huizen mogen dus maximum één verdieping hebben en voor en achter het huis moet er een tuintje zijn. Achter het huis lekker intiem voor zonnige naaktheid, en voor het huis om er aardappelen en pompoenen te planten, zodat voorbijgangers even een praatje kunnen slaan over de omvang van de pompoen en mekaar raad geven over de smaak van patatten. Die huizen zijn gegroepeerd in wijken en moeten omgeven zijn door parken met bomen en hagen en hoekjes waar kinderen kunnen denken dat niemand hen ziet. Op wandel- of fietsafstand moet er een wandelbos zijn (géén natuurgebied), en als de rugstreeppad zich daar goed voelt is hij welkom.
Als je zo van héél Vlaanderen één groot woonpark maakt, kan je toch wel wat mensen weghalen uit de grote steden. Overigens weten jullie al dat ik pleit voor een drastische inperking van de wereldbevolking en al zeker van de groei er van.
Plant een aantal kleinschalige winkelcentra neer en organiseer van daaruit aan huis levering. Verbind de wijken door een fijnmazig net van milieuvriendelijk openbaar vervoer (sneltram, metro) Laat opnieuw de brouwer en de melkboer met paard en kar aan huis leveren en boeren de paardenmest ophalen.
Ja, ik weet ook wel dat het allemaal niet zo simpel is. Maar ik ben wél overtuigd van de basisidee: op het ogenblik dat je de mens gebied laat bezetten, spreek je niet meer over natuur. De bekommernis moet daar dus niet uitgaan naar de natuur, maar naar het welzijn van de mensen. In het welzijn van de mensen speelt uiteraard groen een grote rol. Als je dit groen zijn rol laat spelen, zal zich daar ook een eigen flora en fauna ontwikkelen. Maar die flora en fauna is geen doel op zich. Ik gun de rugstreeppad zijn leven, maar ik ga geen bos laten groeien voor de rugstreeppad. Voor het overleven van de soort moet de rugstreeppad naar de ongerepte natuurgebieden. En als hij daar niet kan overleven heeft hij pech. Een rugstreeppad is tenslotte niet meer waard dan een dinosaurus. Of een mens. Want de mens is goed op weg om zijn planeet onleefbaar te maken voor de menselijke soort.