LSP
Eerlijker kapitalisme of een ander systeem?
Natuurlijk ben ik het eens met de basisidee van dit artikel: binnen het kapitalisme is er geen oplossing. Voor geen enkel wereldprobleem: armoede en ongelijkheid, klimaat en milieu, migratie, globalisering, manipulatie…
Maar er zijn toch wel enkele bedenkingen te maken.
Nogal wat linksen denken dat ze het kapitalisme bestrijden als ze het neoliberalisme aanvallen en pleiten voor ingrijpen van de overheid in het economisch gebeuren. Laat het duidelijk zijn: het ingrijpen van de overheid in de economie lost op zich niets op. Het kapitalisme zelf heeft momenten waarop het ingrijpen van de overheid nodig heeft. Het heeft een eigen alternatief voor het neoliberalisme: het keynesianisme. Op het ogenblik dat de economie slabakt en de kapitalisten niet meer willen of kunnen investeren, neemt de overheid die rol over. Biden zit volledig op dat spoor. Ik kom linksen tegen die daarom pro-Biden zijn. Maar wat heb je aan een overheid die de economie regelt als die overheid zelf in dienst staat van het kapitaal ? Dat is in het kapitalisme onvermijdelijk.
Ik heb in eerdere blogs al uitvoerig aangetoond waarom dit zo is. Als het overheidsingrijpen in de economie enkel bestaat uit investeringen (in openbare werken, gezondheidszorg…) en de overheid niet tegelijkertijd ook de winsten afpakt van de kapitalisten en ze terug investeert, is het een slag in het water. Eigenlijk is het volksbedrog: je neemt het geld van de mensen, investeert dat en laat de kapitalisten met de winst gaan lopen.
Ja Keynes heeft natuurlijk ook voordelen: het schept banen, verbetert de infrastructuur, verbetert de gezondheidszorg… maar op het einde van de rit is het toch de burger die het allemaal betaald heeft, er zijn botten voor heeft afgedraaid, en de kapitalist die met de winst gaat lopen.
Een en ander leidt tot het opveren van de economie. Er komt dan een ogenblik dat de economie die overheidsinbreng niet meer nodig heeft. Het neoliberalisme keert terug en de voordelen van keynes worden teruggedraaid. Strijd tegen het neoliberalisme is geen linkse strijd.
Auteur Michael stelt al zijn hoop op sociale strijd. Hij is een van de strijders die uit iedere protestbeweging hoop putten.
“Het kapitalisme heeft in het verleden enkel toegevingen gedaan als het bedreigd werd met revolutie en massale klassenstrijd voor een andere samenleving.” En: “Het is dankzij strijd van de werkende klasse dat een deel van de ellende waar de kapitalisten ons mee opzadelden, is verdwenen of afgebouwd. Het is uit zulke bewegingen dat betaalbaar onderwijs, betaalde vakantie, afschaffing van kinderarbeid, vrouwenstemrecht en sociale zekerheid voortkomen.”
Dat is natuurlijk juist, maar Michael moet me dan wel uitleggen hoe het komt dat dit betaalbaar onderwijs, betaalde vakantie… enkel bij ons voorkomt. Ik zie niet veel landen in Azië, Afrika… met een sociale zekerheid. Ja, zonder strijd geeft het kapitalisme natuurlijk niets toe. Maar strijd alleen is binnen het kapitalisme niet genoeg: de economische toestand moet ook zo zijn dat het kapitaal zich de toegevingen kan permitteren en er zelfs winst uit haalt. Deze speciale toestand is tot nu toe in de geschiedenis slechts éénmaal voorgekomen: bij ons na de Tweede wereldoorlog.
In die periode waren er door de decimering van de arbeidende bevolking door de oorlog zeer weinig arbeidskrachten terwijl er voor de wederopbouw juist veel werkvolk nodig was.
Ze hebben dan ook maar de vrouwen aan het werk gezet. Een overwinning voor de feministen die niet begrepen hadden dat dit in dienst van het kapitaal gebeurde.
Het Marshallplan maakte de wederopbouw financieel mogelijk. Tegelijkertijd moesten de nieuwe producten natuurlijk ook geconsumeerd worden. Dat leidde tot hogere lonen en tot sociale zekerheid. Als je een werkloze steun geeft, blijft hij meer consumeren… Ook de globalisering was nog geen feit.
Al deze factoren samen maakten het voor het kapitaal interessant om een sociale zekerheid, hoge lonen, betaalde vakantie… toe te staan. Het kapitaal had er even veel voordeel mee als de arbeid.
Of nog: enkel sociale strijd lost binnen het kapitalisme niets op.
Tussendoor: het Marshallplan werd voorgesteld als hulp en nog altijd zijn er mensen die vinden dat we de Amerikanen dankbaar moeten zijn. Maar eigenlijk was het Marshallplan bedoeld om het Amerikaanse kapitaal voet aan de grond te geven in Europa. Het was gewoon financieel kolonialisme.
Misschien moeten de mensen die hun hoop stellen op sociale strijd toch eens bedenken dat het Russische of Chinese communisme geen resultaat waren van massale sociale strijd, maar van militaire successen. Precies daarom kon die strijd enkel leiden tot dictaturen.
Vind ik nu dat we de sociale strijd niet moeten voeren ? Natuurlijk wél. Maar we moeten niet hopen daardoor het kapitalisme omver te werpen.
Het kapitalisme zal pas verdwijnen als de mensheid er rijp voor is.
Laat ons eens veronderstellen dat de armoede en ongelijkheid zouden leiden tot echt wereldwijde massale onrust en opstanden. Zou dat leiden tot een nieuwe solidaire samenleving ? Als de armen die op straat komen tegen hun armoede, egoïsten zijn, leidt de overwinning dan tot een betere samenleving ?
Je mag van mij benadrukken dat de mens een sociaal wezen is. Maar je kan niet ontkennen dat ook concurrentie ingebakken zit in de menselijke aard. Als de winnende armen in hun nieuwe samenleving mekaar gaan beconcurreren, creëren ze een nieuw kapitalisme.
Kijk rondom je: de concurrentie is alom aanwezig. Ken jij iemand die de Olympische spelen afwijst omdat ze een hoogmis van concurrentie zijn ? Iedere sportliefhebber cultiveert concurrentie. Iedereen die een CV opstuurt, smijt zich in een concurrentiestrijd… Heel onze democratie is een systeem van concurrentie van partijen en individuen. Ik ken niet veel mensen die onze democratie daarom afwijzen. Ik doe het in mijn boek Eutopia. Maar ik hoor niemand uitroepen dat ik hiermee de kern van het politieke proces aanraak. Mijn lezers schijnen het belang er van niet echt te snappen.
Nu is natuurlijk niet iedereen zo slim als ik. Maar toch !
Sociale strijd ? Ja ! Maar zonder strijd tegen concurrentie, hebzucht, genotzucht… zullen we er niet geraken. Van die strijd zie ik niets bij wat zich links acht.
Ja natuurlijk: binnen concurrentiële structuren is het moeilijk om mentale concurrentie te bestrijden. Er moet dus ook strijd geleverd worden tegen concurrentiële structuren. Ook van die strijd zie ik niets bij links.
De mentale en structurele strijd moeten samengaan. Ze kunnen niet zonder mekaar.
Maar ja, het linkse denken wordt nog altijd gedomineerd door het marxisme, en Marx heeft er niets van begrepen.
Ja, dat is een boutade. Maar denk er toch maar eens over na !
PS Je kan mijn boek Eutopia gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat op deze website onder de rubriek Publicaties.