Knack
‘Betutteling wordt stilaan een epidemie’
Jean-Marie draaft door. Dat is zijn temperament. Ik hou daar wel van. Tenslotte draaf ik slechts mee zover als ik zelf wil.
Dat om te zeggen dat ik het niet met alles eens ben. Maar ik ben niet zinnens om hier een discussie te beginnen over de vraag of ik mag smoren op de pispot.
Het gaat er om dat hij in de algemeenheid van zijn betoog gelijk heeft.
De overheid moeit zich met veel te veel. En inderdaad: de groenen zijn de hogepriesters in de kerk van “God ziet mij”.
Overheid moet besturen. Maar dat wil nog niet zeggen dat ze mij moet sturen in wat ik voor mezelf gezond mag vinden.
Ik heb het in eerdere blogs al aangegeven: ik wil niet gestuurd worden in mijn gedrag en al zeker niet in mijn voelen en denken. En nog veel meer: niet door de overheid.
Een mens is pas een mens als hij verantwoordelijkheid kan en wil dragen. Dàt is de functie van opvoeding: mensen opvoeden tot de bereidheid en bekwaamheid om verantwoordelijk te zijn. Een baby is totaal niet bekwaam tot verantwoordelijkheid. Volwassen worden is groeien in die bekwaamheid.
Tegenwoordig voeden we onze kinderen op tot bekwaamheid en bereidheid om te functioneren in een samenleving, gericht op productie en consumptie. Dat heeft niets te maken met verantwoordelijkheid.
Er is nu veel te doen over wat zich afspeelt in de sociale media. Recent is het voorbeeld van de jongen die onterecht beschuldigd wordt van “stiekem prikken” en op de sociale media met de dood wordt bedreigd. Welnu de idioten die die bedreigingen uiten tonen onverantwoordelijk gedrag. De hele zaak is een signaal: we zijn als het over verantwoordelijkheid gaat, niet goed bezig.
Nu mag je van mij zeggen dat de overheid juist zo moet sturen omdàt de mensen te weinig zelfverantwoordelijkheid tonen.
Maar je kan slechts leren om verantwoordelijkheid te dragen door de kans daartoe te krijgen. De kunst van de opvoeding bestaat er in om kinderen, jongeren, de kansen te bieden die aansluiten bij hun mogelijkheden.
Als je die kansen biedt, aanvaard je ook de kans op mislukkingen. Dat zijn dan kansen om te leren.
Wie mislukkingen uitsluit in opvoeding, doet niet meer aan opvoeding.
Er zijn natuurlijk domeinen waarop de mislukking zo zwaarwegend kan zijn dat strikte begeleiding nodig is, maar meestal is een mislukking weliswaar niet aangenaam, maar draaglijk.
Ik wil rekening houden met persoonlijke draagkracht die niet voor iedereen hetzelfde is, maar als het over opvoeding gaat is de kans op mislukken te verkiezen bovenop de zekerheid van lukken doordat iemand niet wordt uitgedaagd tot verantwoordelijkheid.
En dus ja: natuurlijk is controle nodig. Maar als de gevolgen van de mislukking aanvaardbaar zijn moet die controle niet gebeuren op de mens terwijl hij handelt, maar op het resultaat.
Belangrijk in het verhaal is dat de verantwoordelijkheid bewust wordt opgenomen.
Verantwoordelijkheid gaat over verantwoordelijkheid over het eigen leven, maar gaat zeker ook over verantwoordelijkheid tegenover de schepping (natuur, planeet) en vooral: tegenover de anderen.
Essentieel is het woordgedeelte “antwoord” in ver-antwoord-elijkheid. Dat antwoord houdt in dat er een vraag is gesteld. Verantwoordelijkheid is een antwoord op een oproep: er is iemand die me oproept om verantwoordelijk te zijn. Opvoeding moet leren om aandachtig te zijn en die oproep te horen.
Een sigaret roken gaat altijd over verantwoordelijkheid voor mijn eigen gezondheid. Maar dikwijls zal de situatie ook een oproep inhouden van iemand in mijn buurt die me vraagt – ook zonder die vraag uit te spreken – of ik a.u.b. ook wil denken aan zijn gezondheid.
Dat ik andere mensen zie als oproepers tot verantwoordelijkheid is de basis van gemeenschap en solidariteit. Daarzonder wordt gemeenschap een lege doos en solidariteit verwordt tot eigenbelang.
Bespaar me een overheid die denkt dat ze moet opvoeden. Ik wil niet dat mijn kinderen worden opgevoed door De Croo of Almaci.
Maar door de regelneverij van tegenwoordig creëert de overheid wel een sfeer waarin de mensen spontaan bij ieder probleem de reflex krijgen om naar de overheid te kijken voor de oplossing. De overheid creëert een samenleving van onvolwassenen. Dàt is wat we vaststellen bij het probleem van de sociale media en het gedrag van de mensen op die media: ze hebben geen verantwoordelijkheidsgevoelen en als ze geen controle voelen, komt de primitieve mens boven.
We zitten nu dus in een cyclus waarin de onverantwoordelijkheid van de mensen vraagt om meer controle en sturing door de overheid en die controle leidt weer tot grotere onverantwoordelijkheid.
Ik geef toe dat het tempo van allerlei vernieuwingen en de ingewikkeldheid van de samenleving kunnen leiden tot situaties waarin de mogelijkheden van de mensen om verantwoordelijkheid te dragen onvoldoende zijn. Dan is controle en sturing nodig.
Maar er is een verschil tussen de ontwikkeling van een cultuur van controle en een cultuur van zo weinig mogelijk controle zonder uitsluiting van nodige controle.
Van rechts verwacht ik niets. Dat preekt wel individualisme en stelt dat voor als verantwoordelijkheid, maar het wentelt zich in het kapitalisme en dat draait niet om verantwoordelijkheid doch enkel om eigenbelang.
Maar links moet eens goed nadenken over het thema verantwoordelijkheid. Ik ben er van overtuigd dat links op dat vlak zwaar in de fout is gegaan met de verzorgingsmaatschappij.
In Davos werkt Klaus Schwab aan een maatschappij waarin een kleine groep machtigen het denken, voelen en gedrag van de mensen totaal gaat sturen, met daarbij de pikante idee dat de mensen zich daarin goed moeten voelen. Het is de wereld van de Brave New World van Aldous Huxley.
Hij krijgt kritiek: sommigen noemen zijn wereld fascistisch, anderen communistisch. Beide kritieken zijn juist.
Huidig links en groen werken mee aan de vorming van mensen die passen in die wereld van Klaus Schwab. Met menselijkheid heeft die wereld wel niets te maken.