Knack
Vlinks streeft naar een sociaal, rechtvaardig en inclusief Vlaanderen met maximale autonomie.
‘Vandaag is een dag van verzet tegen armoede. Maakt de regering er 365 dagen van?’
Johan Velghe is zeker een Vlaming met het hart op de juiste plaats. Maar hoe is het mogelijk dat hij gelooft dat vivaldi echt de armoede zal aanpakken ? Ja, natuurlijk zijn er de beloften. Maar hij haalt zelf aan dat die er ook waren bij de opeenvolgende federale en Vlaamse regeringen, en dat er van die beloften niets in huis is gekomen. Is er enige reden om te denken dat het met vivaldi anders zal gaan ? Ik heb in eerdere blogs al aangegeven dat vivaldi er gekomen is om de belangen van het belgische grootkapitaal te dienen. Dat geeft niet veel hoop.
Overigens zou ik van een Vlaming ook verwachten dat hij niet enkel de Vlaamse regering vernoemt bij de falende instanties. In Wallonië is ondanks de jaarlijkse miljarden transfers uit Vlaanderen de armoede verhoudingsgewijze sterker gestegen dan in Vlaanderen. Over de ramp Brussel spreken we niet.
Ik zeg dit niet zomaar om wat communautair gekibbel op gang te brengen, maar wel omdat dit er op wijst dat het niet zo simpel is. De vraag is of een regering nog wel veel vat heeft op de armoede.
Hoe dieper het neokapitalisme doordringt, hoe minder vat de regeringen krijgen op de economie en op de verdeling van de opbrengst. De macht van het kapitaal groeit en dus zal er onvermijdelijk een transfer komen van geld dat nu nog in het loonzakje terecht komt naar de wijde zakken van de kapitalisten. Slechts massale arbeidersopstanden zouden dit kunnen tegengaan omdat die de kapitalisten meer zouden kosten dan wat sociale toegevingen. Maar gezien de kracht van de manipulatie die ook weer in handen zit van het kapitaal, lijkt de kans op massale opstanden zeer klein. Ik zie de lockdownfeestvierders niet dadelijk meemarcheren en de knuppels van de oproerpolitie trotseren.
Fundamenteel gezien maakt Johan Velghe de fout dat hij gelooft dat er binnen het kapitalisme een oplossing mogelijk is voor de armoede als er maar genoeg politieke wil is. Maar of de politiek nu bepaald wordt door een rechtse Vlaamse regering of door een linkse Waalse regering, aan de armoede verandert dat op ietwat langere termijn niets. Sociaal voelende politici kunnen hier en daar wat cosmetische ingrepen doen, maar de politiek op zich staat per definitie in dienst van het kapitaal.
Wie een beetje doordenkt vanuit de basisprincipes van het kapitalisme kan tot geen ander besluit komen.
Er leeft algemeen bij ons de idee dat het inderdaad afhangt van politieke wil. Dat komt natuurlijk doordat we na de Tweede Wereldoorlog een periode hebben meegemaakt waarin door de speciale economische omstandigheden het kapitaal er alle belang bij had om de consumptie en dus het loonzakje op peil te houden. De vakbonden konden daaruit de illusie putten dat zij door harde strijd er in geslaagd waren om goede lonen en een performante sociale zekerheid af te dwingen. Vergis je niet: ik heb waardering voor die strijd. Het is zelfs mogelijk dat dat goede loon en de sociale zekerheid er zonder die strijd niet zouden gekomen zijn. Maar als goede sociale omstandigheden niet ook in de kaart van het kapitaal hadden gespeeld, zou links die strijd nooit gewonnen hebben. Voor wie het niet gelooft: kijk naar de rest van de wereld. Buiten West-Europa hebben de vakbonden nergens macht.
Die speciale economische periode is voorbij. Van een sociaal gecorrigeerd kapitalisme gaan we geleidelijk aan (dan breekt het lijntje niet) terug over naar het pure kapitalisme. We zitten in het neokapitalisme. Daar zit een wetmatigheid in, ingebakken in het kapitalisme. Daar is niets tegen te doen. Binnen het kapitalisme is er geen oplossing voor de armoede.
Wil dat zeggen dat er helemaal niets tegen de armoede te doen is ?
In mijn blog van gisteren had ik het over het Europese minimumloon van Ursula von der Leyen. Dat zou iets aan de armoede kunnen doen. Maar als puntje bij paaltje komt zal de stijging van armoede-loon naar minimumloon betaald worden door de middenklasse die zal moeten inleveren. Je krijgt dan een samenleving waarin niemand nog echt arm is, en waarin de middenklassen afdaalt richting minimumloon. De bovenklasse blijft buiten schot.
Er zit ook iets pervers in dat systeem: want de hoogte van dat minimumloon wordt bepaald door het gemiddelde of door de mediaan van de lonen. Als die door het invoeren van het minimumloon gaan dalen, zal ook het minimumloon weer gaan dalen…
We stoten hier op het probleem van de bepaling van wat armoede nu eigenlijk is. Kan je objectieve criteria vastleggen waaraan iemands behoeftenbevrediging moet voldoen om menswaardig te kunnen leven ? Als je armoede zo zou bepalen zou er in onze samenleving waarschijnlijk niemand in armoede leven. Of is armoede een relatief begrip, afhankelijk van het levenspeil van de gemiddelde mens ? Algemeen wordt dit als criterium aangenomen. Maar dat zou dan inhouden dat het mogelijk is dat het levenspeil daalt onder de huidige armoedegrens, zonder dat er van armoede gesproken wordt…
Daar kan je vele bedenkingen bij maken. Daar is hier geen plaats meer voor.
Toch nog dit: misschien moeten we als linksen niet meer spreken over strijd tegen armoede, maar wel over strijd voor het effectief implementeren van de mensenrechten. De meeste sociaaleconomische rechten zijn eerder intentieverklaringen dan afdwingbare rechten. De effectieve implementatie van die rechten zou inhouden dat iedereen gegarandeerd recht heeft op voeding, huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, deelname aan het openbare en culturele leven…. Of die mens dan werkt of niet, speelt geen rol. We komen hier bij een basisinkomen dat een menswaardig leven verzekert voor iedereen. Daar is nog veel over te zeggen. Als jullie goed leren en braaf zijn, zeg ik het misschien nog wel ooit. Maar wie nu al meer wil weten, moet naar mijn boek Eutopia dat je op deze website gratis kan lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat, onder de rubriek Publicaties. Allen daarheen ! Het mag zonder masker en afstand houden !