Kerknet
Weg van schoonheid: Gods architect – Antoni Gaudí
Ooit bezoek ik opnieuw Barcelona met slechts één doel: de Sagrada Familia. Barcelona heeft veel te bieden. Maar het absolute hoogtepunt is de Sagrada Familia. Die is op zich de reis waard.
Neen, ik hou niet echt van de buitenkant. Er is iets vat me afremt. Natuurlijk: als je de moeite doet en de tijd neemt om wat langer met aandacht te vertoeven, komt er wel een diepere ervaring naar boven, maar vergeleken met de binnenruimte verbleekt die toch. Want de binnenkant is werkelijk subliem.
De eerste maal dat ik er binnen stapte was ik totaal overdonderd. Maar op een heel andere manier dan wanneer je in Chartres de gothische kathedraal binnen komt.
Ik vind de gotiek prachtig als kunst, maar hij zet me niet aan tot bidden.
Geef me dan maar de kleine romaanse kerkjes.
Eigenlijk is het zeer eigenaardig: de gotiek verwijst naar de hemel, daar waar de Romaanse kunst zeer aardegebonden is.
De gotische boog suggereert een doorgaan naar boven. De Romaanse boog keert terug naar de aarde.
Blijkbaar is de gothische hemel niet de ruimte die me helpt in verbinding te treden met mijn diepste zijn, in een vorm van intimiteit.
Daarvoor heb ik contact met de aarde nodig.
Op 13 mei vieren we Onze Lieve Heer Hemelvaart. Ik moet daar hier en nu niet dieper op ingaan, maar laat me toch al maar zeggen dat ik het een ontgoochelend feestje vind. Dat opstijgen vind ik wel leuk. Maar het wordt pas écht als het ook samengaat met weer terugkeren naar de aarde. Daar hebben die christenen en katholieken niet aan gedacht. Ja, bij het einde der tijden. Maar dat duurt nog wel even. Daar heb ik niets aan.
Zou ook de betekenis van de begrafenis te vinden zijn in het contact met de aarde, nodig om echt zichzelf te zijn ?
Ja, ik weet het: om hier in mee te gaan moet je je ratio even uitschakelen en je poëtische talenten aanspreken. Maar wat is daar eigenlijk op tegen ? In ieder geval is puur rationeel denken meestal wel nuttig, maar het vat slechts een petieterig klein deel van de werkelijkheid. Geen enkele gedachte kan volledig omvatten wat ze denkt. De werkelijkheid is veel groter, dieper, hoger, mooier en voor mijn part zelfs verschrikkelijker dan wat een mens met zijn verstand kan (be)grijpen. Contact met de hele werkelijkheid vraagt aanvoelen, soms Fingerspitzgefühl, en is nooit totaal uit te drukken en dus mee te delen. Mythische of poëtische taal kunnen helpen. Van alle kunstvormen is muziek ongetwijfeld het medium dat het meest geschikt is om een mens te ondersteunen in zijn tocht naar de totaliteit.
Toen ik de Sagrada Familia binnen stapte, hoorde ik de ruimte. En ze zong een lied van buitenaardse schoonheid.
Neen, dat buitenaardse klopt niet. Want de binnenruimte van de Sagrada Familia doet de mens niet opstijgen. Integendeel, ze houdt hem dicht bij de grond, zoals de Romaanse kerkjes doen. Maar tegelijkertijd is er ook die verwijzing naar boven, en vooral dat licht. Dat licht !
Vraag me niet hoe Gaudi dat voor mekaar heeft gespeeld.
Ligt het aan het feit dat hij zich heeft laten inspireren door bomen ?
Bomen wortelen in de grond, maar stijgen ook op.
Er is iets raars met bomen. Heb je ooit een oude boom zien omhakken ? Mij deed het pijn.
In het verhaal van de zondeval in het Aards paradijs, speelt de boom een belangrijke rol – de boom van de kennis van geluk en ongeluk. In kerkmuziek en andere kunst is de boom dikwijls verbonden met het kruis van Christus. Er is dan sprake van de levensboom.
Er is het gezegde: een oude boom mag je niet verplanten. Een mens als een boom…
Is dàt de genialiteit van Gaudi: dat hij in het interieur van zijn Sagrada Familia van de boom als onuitputtelijk archetype zijn dragend element maakt ?
Ik had het over het licht.
Het mooiste licht vind je bij zonnig weer in een hoog bos. Anders dan kunstlicht, lééft het. Het deint mee met het leven dat het bos is. De bomen weerkaatsen het licht en doordringen het van hun geheim. Een bos maakt ons bewust van het mysterie, en het licht wordt deel van het mysterie.
Dàt overviel me bij het betreden van de Sagrada Familia.
En dan komen de Jappen. Ze weten al wat er moet gefotografeerd worden, en haasten zich van foto-opdracht naar foto-opdracht. Op twintig minuten hebben ze het allemaal gehad en verlaten ze weer de Sagrada.
Ook de schoolkinderen hebben hun opdrachten die ze ijverig vervullen in de hoop op goede punten.
Ik haat Jappen en onderwijzers.
Neen, dat is niet waar. Ja, ik heb me er aan geërgerd. Maar toen ik eenmaal de juiste plaats in de ruimte gevonden had was het kwetterend onbenul op een of andere manier verdwenen en kon ik bidden.
Neen, niet met woorden. Bidden met woorden is niet echt bidden. Ik heb daar gebeden, gewoon door er te zijn en me open te stellen voor de boodschap die Gaudi in steen heeft gebeiteld en die me onderdompelde in iets wat onzegbaar is. Onzegbaar mooi. Onzegbaar vredig.
En nu maak ik me klaar voor een lange boswandeling.