Het zoogdier zoogt. De mens zoogt. Dus de mens is een zoogdier.
De mens is een zoön. Het dier is een zoön. Dus: de mens is een dier.
Na dit geniaal syllogisme gaan zich een dier voelende mensen allerlei argumenten zoeken om hun stelling te staven.
Het dier is een zoön. De mens is een zoön Dus: het dier is een mens.
Na dit geniale syllogisme gaan de zich een mens voelende dieren hun dieren als mensen behandelen. En worden dan opgevreten.
In deze tijd beginnen de menselijke dieren die niet opgevreten zijn, te spreken over dierenrechten.
De hele moraalfilosofie over de rechten van mensen is niet zo simpel en ik ben niet slim genoeg om dat allemaal te snappen.
Maar ik tegenkom nu mensen tegen die me zeggen: als de mensen rechten hebben, dan de dieren ook. En dus moet ik er toch over nadenken.
Ik weet ondertussen niet meer of mensen wel zo maar rechten hebben.
Natuurlijk aanvaard ik de universele verklaring van de rechten van de mens in de concrete toepassing van het leven. Als ik dat niet doe, loopt er gegarandeerd nogal wat fout.
Maar ondertussen ben ik er wel van overtuigd dat de rechten van de individuele mens moeten aangevuld worden met de rechten van de gemeenschap.
Wie het enkel over de rechten heeft, ontneemt de mens menselijkheid.
In een vorige blog had ik het over het liberale principe dat mijn vrijheid stopt waar de vrijheid van de andere begint. Het klinkt goed, maar is eigenlijk nogal dwaas.
Ik stelde daartegenover dat mijn vrijheid stopt waar mijn verantwoordelijkheid begint.
Of nog: vrijheid veronderstelt verantwoordelijkheid.
Ook daar kan je wel bedenkingen bij maken, maar het is toch rijker dan de liberale onzin.
Je kan de rechten van de mens samenbundelen in het recht op vrijheid.
Maar als de rechten van de mens fundamenteel kunnen samengevat worden als het recht op vrijheid, moeten die rechten dan niet samengaan met verantwoordelijkheid ?
Ik verkies het begrip verantwoordelijkheid boven het begrip plichten omdat verantwoordelijkheid juist nog een element van vrijheid inhoudt, dat bij die plichten wegvalt: je moet een mens de kans geven om vrijwillig zijn verantwoordelijkheid op te nemen. Als je hem verplicht is het geen verantwoordelijkheid meer. Maar dus ook: als je spreekt over de rechten van de gemeenschap, heb je het ook over de verantwoordelijkheden van de mens.
Terug naar de beesten.
Heeft een beest verantwoordelijkheden ? Kan het vrijwillig beslissen om al dan niet zijn verantwoordelijkheid op te nemen ?
Als je het zo wilt stellen: heeft een beest plichten ?
Kan je het voor een rechtbank brengen als het zijn plichten niet vervult ?
Als dat niet zo is, waar haalt het beest dan rechten ?
Dierenrechten zijn antropomorfisme. Dat is mooi in stripverhalen, maar niet in een rechtbank.
Laat ons dus zwijgen over dierenrechten.
Zelfs als de voorstanders er van wel zouden weten dat het niet echt over rechten gaat, dan nog is de term dierenrechten een verspreiding van antropomorfisme.
Als een eenzaam vrouwtje (het zijn altijd vrouwtjes, en als het een mannetje is, is dat zijn vrouwelijke kant) zich hecht aan haar hondje (dat hondje hecht zich sowieso; dat is nu eenmaal hond zijn) en het als haar kindje beschouwt en behandelt, zal ik dat niet belachelijk maken. Met zwakheid moet je niet lachen. En als dat dit vrouwtje helpt om eenzaamheid te overleven, is het haar gegund.
Maar we moeten dit soort zaken niet propageren. We moeten mensen sterken zodat ze dit soort surrogaatoplossingen niet nodig hebben. En we moeten een samenleving creëren waarin we zo sterk samen mens zijn dat mensen geen hondjes nodig hebben om mensen te vervangen.
Weg dus met de dierenrechten !
Maar er blijft natuurlijk wel de verantwoordelijkheid van de mens; zijn verantwoordelijkheid voor de andere mens, voor de gemeenschap … maar ook zijn verantwoordelijkheid voor zijn omgeving, de planeet, en dus ook voor de dieren.
Voor wie genoeg openheid van geest heeft om zich ook door religie te laten inspireren: die verantwoordelijkheid van de mens voor de planeet, de planten, de dieren … staat al aangegeven in het scheppingsverhaal van de bijbel.
Hoe deze verantwoordelijkheid concreet gestalte moet krijgen is een ander verhaal.
De bijbel beschrijft een soort van rentmeesterschap. Maar ja dus: dat is voer voor een andere trog.