Ben ik dan toch een groene ?

MO

Polly Higgins: ‘De natuur heeft recht op een stevige verdediging’

Wat de aarde nodig heeft, is een goede advocaat.’ In haar TED -speeches omschreef advocaat Polly Higgins het als een eureka-moment: haar inzicht dat net als veel van haar cliënten de aarde door de samenleving ernstig is verwond, en toe is aan een stevige verdediging. De rol als verdediger van de natuur nam ze tien jaar lang op, tot ze op 21 april 2019 overleed. Higgins begon tien jaar geleden haar strijd om ‘ecocide’ toegevoegd te krijgen aan de misdaden die volgens het Statuut van Rome bij het Internationaal Strafhof berecht dienen te worden. Het criminaliseren van het vernietigen van natuur, ecosystemen en het uitputten van grondstoffen was volgens haar de enige manier om de westerse samenleving ervan te overtuigen dat de mens de aarde niet bezit, maar er slechts tijdelijk de voogdij over heeft. 

Ik beken: toen ik de titel van dit artikel las, steigerde ik. Spontaan dacht ik aan emotionele debielen die de rechten van dieren in de grondwet willen. Laat mij het simpel stellen: enkel personen hebben rechten, want enkel personen hebben ook plichten. Geen enkele hond heeft de plicht om trouw te zijn, en je kan hem voor eventuele ontrouw niet ter verantwoording roepen. Dat geldt ook voor de aarde en de natuur. Als morgen de Vesuvius losbarst en Napels vernietigt, moeten we de vulkaan daar niet de schuld van geven, en voor de rechtbank dagen. Maar al heeft een hond geen rechten, ik heb wel plichten tegenover het beest. Of liever: ik ben er verantwoordelijk voor.

Dat geldt ook voor de aarde: ik heb geen plichten tegenover de aarde. Maar ik ben er wel verantwoordelijk voor.

Ook al omdat de verantwoordelijkheid voor de aarde samenvalt met met verantwoordelijkheid voor de anderen die geschaad worden door vernietiging van de natuur.  Als je de actie van Polly Higgings in die context plaatst, heeft ze gelijk. 

Higgings heeft geen gelijk in de ideologische achtergrond van haar verhaal, maar wel in de feitelijke actie.

Ik ben het dus met haar eens dat er, liefst concrete wetten moeten komen die het mogelijk maken om vernietiging van de natuur te bestraffen. En ik ben het er mee eens dat wetgeving ook een moreel bewustzijn kan opwekken.

Ook de visie van Higgings over de mens als rentmeester van de aarde is juist. Die visie staat al in het verhaal van Adam en Evan in het aards paradijs, de tuin van Eden. Let op het woordje aards. De aarde is aan de mens toevertrouwd als een paradijselijke tuin. Hij bezit de aarde niet, God is de bezitter, maar de mens krijgt van God de opdracht om die tuin te bewerken en te bewaken, en daarin zijn geluk te vinden. Bewaken betekent: ongeschonden bewaren. Een tuin bewerken betekent dat je er groenten mag/moet planten en de kracht van de natuur mag be-nutten, maar ook dat je er bloemen plant, en de natuur verfraait. Dat is een evenwichtige visie. De mens is verantwoordelijk voor aarde en natuur. Als de mensheid het scheppingsverhaal ernstiger had genomen, hadden we nu al die klimaat- en milieuproblemen niet. Zowel de fundamentalistische  onnozelaars die het verhaal letterlijk hebben genomen, als de idioten die het vanuit fundamentalistisch atheïsme hebben verworpen omdat het niet wetenschappelijk wààr kon zijn, zijn mede-oorzaak van onze huidige problemen. 

Maar niet enkel zij. Er is natuurlijk meer. Higgings geeft het aan, maar gaat er niet genoeg op door: “…Mensen in de westerse wereld zien de natuur als hun bezit. Iets wat je kunt kopen, verkopen, gebruiken en naar eigen inzicht misbruiken…”

Allereerst toch dit: de aanklacht gaat niet enkel tegen de westerse wereld. Ja, er zijn andere culturen waarin de mens enkel van de aarde neemt wat voor de mens noodzakelijk is, zoals bij de Indianen in Amerika die moeder aarde eerden. En misschien geldt dit ook voor bepaalde culturen in Zwart-Afrika. Maar de westerse cultuur is zeker niet de enige die de natuur als een bezit ziet. Tenslotte is grondbezit daar een duidelijk voorbeeld van. Natuurlijk is de westerse mens in het proces doorslaggevend door zijn technologische voorsprong.

Maar ten gronde heeft Higgings wel gelijk: het gaat om kopen, verkopen, gebruiken, misbruiken. Daarmee wordt de mens uit het scheppingsverhaal als verantwoordelijk voor de aarde genegeerd en opzij geschoven.

Dat brengt me bij de kern van de zaak: het mensbeeld van de verantwoordelijke mens is vervangen door een ander mensbeeld, dat van de mens die gereduceerd word tot producent en consument met als verbinding tussen die twee de handel: kopen en verkopen… En dat is het beeld van de kapitalistische mens.

Zolang de kapitalistische mens heerst, zal er van de idealen van Higgings niets in huis komen. 

Maar ik wil toch optimistisch eindigen. Ik zei het al: Higgings stelt terecht dat wetgeving het moreel besef kan aanwakkeren. Misschien kan een wetgeving op ecocide dan ook wel de eigenlijk immorele/amorele kapitalistische mens doen groeien in moreel besef, en een aanzet zijn tot afbraak van het duivelse kapitalisme en een gezonde verhouding van mens en natuur.