Klimaat en het systeem

De Wereld Morgen

Klimaatverandering is deel van een bredere ecosysteemcrisis

 

Leo Van Broeck: ‘De betonstop kan niet te vroeg komen. Hij is zelfs onvoldoende’

Hij is ingenieur architect, prof stedenbouw aan de KU Leuven en sinds 2016 de Vlaamse Bouwmeester. Leo Van Broeck heeft vanuit die laatste functie het debat over de ruimtelijke ordening in Vlaanderen op een totaal ander niveau getild. Zijn basisstelling: Vlaanderen morst met zijn ruimte en daardoor is klimaatbeleid onmogelijk. We moeten dichter bij elkaar wonen en meer ruimte teruggeven aan natuur. Hij werd daardoor tegelijk populair én baksteen des aanstoots.

Leo Van Broeck is radicaal, en daar hou ik wel van. Dat hij het kan vinden met Van Ypersele is dan weer spijtig. Maar daar gaat het op zich niet om. Het gaat om zijn standpunten en visie. En daar kan ik me wel in vinden.

Ik wil toch iets kwijt over zijn stelling dat we allemaal korter bij mekaar moeten gaan wonen. Ik ben het daar mee eens. Maar als dat inhoudt dat de oplossing in de hoogte wordt gezocht, is dat wel een vergissing. Een mens is niet gemaakt om ver boven de begane grond te wonen en te leven. Voetjes op de grond houden is een goed principe. Je vindt dat principe ook terug in yoga en boeddhisme. Een mens moet ge-aard zijn. Of nog: als je onze aarde belangrijk vindt, moet je de mensen ook kort bij de aarde houden. 

Bij dat bouwen in de hoogte wordt ook het gevaar groter dat je de mensen té kort bij mekaar zet. En dan begint de territoriumtheorie te spelen. Mensen hebben ruimte nodig. De ene mens al  wat meer dan de andere. Maar als we een minimum overschrijden krijg je mensen die vervelend en agressief worden. Het is opvallend hoe weinig mensen mekaar kennen als ze in grote appartementsblokken wonen. Die mensen willen mekaar niet kennen, omdat de anderen dan tekort bij komen. Maar ik denk wel dat ik in een stad zou willen wonen, zoals Van Broeck die beschrijft.

Maar er ontbreekt iets fundamenteels in zijn betoog. Van Broeck zegt wel: “Ons marktmodel, ons idiote geloof in de eeuwige expansie en groei op een planeet die niet oneindig mee blijft groeien, dat is natuurlijk absurd.”  Tot daar ben ik het volledig met hem eens. Maar waarom denkt Van Broeck dan hier niet radicaal door ? Want hij moet toch weten dat een kapitalistische economie niet kàn zonder altijddurende en steeds grotere groei ?  Een systeem dat bouwt op concurrentie kàn niet anders dan afgestemd zijn op groei. Want de concurrentie veronderstelt dat iedere producent moet proberen om een product, gelijkwaardig in kwaliteit, goedkoper op de markt te brengen, dan zijn concurrent. En goedkoper produceren kan enkel als er méér geproduceerd wordt in minder tijd. Als de slimste koppen dag en nacht tegen mekaar op, op zoek zijn naar manieren om sneller meer te produceren, kàn het niet anders of je krijgt steeds grotere groei. Als die producten dan op de markt komen, moeten ze nog verkocht worden, en dan komt de reclame in het spel. Reclame is een doorlopende hersenspoeling die de mensen er toe brengt om nooit tevreden te zijn, en altijd meer te willen in bezit en comfort. Ook dat betekent groei.

Als Van Broeck zijn ander marktmodel wil, zullen concurrentie en reclame moeten afgeschaft worden. En dan schaf je het kapitalisme af. Ik zou dus graag hebben dat Van Broeck niet enkel stelt dat ons groei-systeem  weg moet, maar ook dat hij op zoek gaat naar een alternatief.

Ik heb het zelf geprobeerd in mijn boek “Eutopia”, dat je op deze website gratis kan lezen en/of downloaden. Maar ik besef dat mijn poging onvolmaakt is, en ik wil graag aannemen dat slimme mensen zoals Van Broeck betere oplossingen kunnen bedenken. Maar dan moeten ze daar wel aan beginnen.