Religie en staat. Het christendom
Van de drie “godsdiensten van het boek” is het christendom de enige godsdienst die geen theocratische tendensen heeft.
Ik geef slechts twee, maar wel duidelijke teksten om dit aan te geven:
In Mt.22, 15-22 stellen de Farizeeën Jezus de strikvraag: … is het geoorloofd de keizer belasting te betalen, of niet ? Jezus vraagt hen dan om een cijnspenning te laten zien. Ze houden hem een tienling voor. Waarop Jezus zegt: Wiens beeld en randschrift is dit ? Ze antwoordden Hem: Van de keizer. Dan zegt Hij: geeft dan aan de keizer wat aan de keizer toekomt; en geeft aan God wat aan God toekomt.
De boodschap verwoordt duidelijk de scheiding van kerk/godsdienst en staat.
Een tweede tekst vinden we in Joh.18, 36.
In het proces dat zal leiden tot de kruisdood, wordt Jezus wordt voor Pilatus gebracht. Die vraagt Hem: Zijt gij de koning der Joden ? Waarop Jezus antwoordt: Mijn koninkrijk is niet van deze wereld.
Dikwijls wordt die uitspraak verstaan als een tegenstelling tussen deze wereld en de hemel. Het kan zijn dat deze interpretatie de juiste is in de context van het proces. Maar overal in de evangelies is er al sprake van het Rijk Gods. En het is duidelijk de bedoeling dat dit Rijk Gods niet enkel in de hemel, maar ook op aarde gestalte krijgt. Maar het heeft niets te maken met staatsmacht. Het Rijk Gods krijgt gestalte in de beleving van de liefde.
Als Jezus het dan heeft over deze wereld, dan is dat niet in tegenstelling met de hemel, maar met deze wereld die gedomineerd wordt door geld en macht, de wereld van de Romeinen, een wereld waarin de liefde structureel geen kans krijgt. In deze tijd zou men deze liefdeloze wereld kunnen bestempelen als het kapitalisme.
En nu hoor ik al triomfantelijke geluiden uit het kamp van de tegenstanders van religie in het algemeen en het christendom in het bijzonder. Want heeft de katholieke kerk niet het kapitalisme omarmd ? Eerste en vooral: de katholieke kerk heeft in haar sociale leer zware kritiek op het kapitalisme. Zelfs de super narcistische Pool paus Johannes Paulus heeft gesteld dat de arbeid boven het kapitaal staat, vermits de arbeid menselijk is en het kapitaal zakelijk. (Laborem excercens). Noteer dat deze Pool van uit zijn persoonlijke geschiedenis een fervent anticommunist was. Dat maakt zijn uitspraak des te merkwaardiger. Want het is precies het anticommunisme dat de kerk in de armen van het kapitalisme heeft gedreven. Dat heeft het communisme ook aan zichzelf te danken doordat het altijd antireligieus is geweest. Een van de grote flaters van Marx.
Ook het christendom kent dus verraad. Maar dit verraad is tegenovergesteld aan dat van de islam: verlichte moslims verraden de islam door de theocratie af te wijzen. Christenen verraden het christendom door te streven naar een theocratie, in de betekenis van macht over een volk of staat. De kerk valt niet samen met het christendom en de kerk heeft het christendom verraden door mee te spelen in het kapitalisme, in machtsspelletjes en de verdediging van de belangen van vorsten en potentaten.
De kerk zelf is wél een soort theocratie omdat ze een hiërarchische organisatie is. Ik spreek nu over de katholieke kerk, want je kan dit niet zeggen van het protestantisme. En dus ook niet van het christendom als zodanig. En deze theocratische kerk heeft gepoogd om theocratische staten te organiseren. Maar zoals gezegd: dit is een verraad van de christelijke boodschap. Ik kan en moét de kerk hierover aanklagen. Maar dit is géén aanklacht tegen de boodschap van Jezus.