Migratie. Over begrip en ontmoeting.

Oikos

Mariyam Safi

Identiteitspopulisme en de kloof tussen ‘wij en zij’

Ik ben geboren in Afghanistan, een land dat uiteengebarsten is door etnisch nationalisme. Ik ben opgegroeid in een extreem regime waar minderheden geen basis mensenrechten hadden.  Ook toen was het eigen volk eerst. Juist om die reden vind ik het choquerend dat vandaag in België leden van minderheidsgroepen zich steeds harder moeten bewijzen. In het Afghanistan van de taliban moesten mensen kiezen tussen twee opties: of zich aanpassen aan het regime en dus een bepaalde levensstijl, een bepaalde mentaliteit en zelfs een bepaalde mening aannemen. Of afscheid nemen van het leven. In Afghanistan moesten minderheden bewijzen dat ook zij Afghaan waren. Zo mochten Hindoes hun doden niet cremeren. Zij waren een vreemdeling in het land waar ze geboren en getogen waren.

Als je dit zo leest, probeer je begrip te hebben voor een, zeker oprechte, hartekreet. Ondertussen heb ik er al lang genoeg over nagedacht om te weten dat immigratie geen gemakkelijke zaak is, niet voor de mensen van het land naar waar gemigreerd wordt, maar ook niet voor de immigranten. Ik schrijf met opzet dat ik het “weet”, omdat het zo moeilijk is om het ook te voelen. Ik voel wel wat mijn lotgenoten ervaren, die de migranten zien komen. Maar is het voor ons wel mogelijk om zich echt in te leven in de gevoelens van de migrant ?

Zelfs als het onmogelijk is om het echt te voelen, dan nog heb ik als mens de plicht om te luisteren als deze mensen hun aanvoelen proberen uit te drukken. Dit artikel van Maryam Safi is daartoe een uitnodiging.

Allereerst denk ik dat Maryam eigenlijk zelf niet goed beseft wat zich bij haar afspeelt, als gevolg van haar Afghaanse afkomst. 

Ze verwijt “ons” dat wij haar haar identiteit “afpakken”. Maar ik denk dat ze zelf, onbewust, niet helemaal in het reine is met haar identiteit. Dat is geen verwijt. Ik heb zojuist al gezegd dat immigratie een moeilijke zaak is voor de immigrant. Uiteraard geldt dat voor concrete en praktische problemen zoals de taal, maar migratie schept in ieder geval ook moeilijkheden op het mentale en psychologische vlak. 

Iedere mens heeft er nood aan om te weten wie hij is. De puberteit is daarin een belangrijke fase. Meestal loopt die fase goed af, en zelfs zonder dat die mens expliciet kan uitdrukken welke precies zijn identiteit is, is er op dat gebied toch een innerlijke rust. Soms is het moeilijk om tot die rust te komen, zoals bij adoptie waarbij jonge volwassenen op zoek gaan naar hun natuurlijke ouders. Het kan niet anders of die rust is ook moeilijk te bereiken voor mensen die verhuizen van de cultuur waarin ze geboren zijn, naar een extreem verschillende cultuur. De cultuur is nu eenmaal een essentieel gegeven in onze identiteit. Voor mensen die “ginder” geboren zijn, is dat overduidelijk. Maar ik ben er van overtuigd dat dit ook nog speelt bij mensen die hier geboren zijn. Safi spreekt over de derde generatie. Maar ze kan daarover enkel spreken als ze er bij voegt: van andere origine. Dat betekent dat die andere origine nog meespeelt. En dus is het probleem van de identiteit nog altijd aanwezig. Je kan dan mensen ontmoeten die perfect de taal spreken en geïntegreerd zijn, maar nog altijd worstelen met hun identiteit. Ik denk dat Safi hier een voorbeeld van is.

Die worsteling met de eigen identiteit is niet veroorzaakt door de houding van de autochtonen, maar inherent aan de situatie van de migrant. Uiteraard kunnen reacties van autochtonen de zaak bemoeilijken, maar dan ben je in een destructief proces gekomen waarbij het identiteitsprobleem een “ontmoetingsprobleem” is geworden. Waarschijnlijk is het gewoon onmogelijk om dit destructief proces uit te sluiten. Maar ik weiger om hierin om het even wie de schuld te geven.

En daar loopt het fout bij Safi: ze legt wél de schuld bij de “mens van hier”.

Ontken ik nu de problemen van de migranten ? Neen, natuurlijk niet. Integendeel, ik denk dat ik hier echt wel begrip heb getoond. Maar, andersom: moet ik de problemen van de autochtonen ontkennen ? Of liever, wordt het niet tijd dat de mensen van andere origine ook begrip krijgen voor de problemen die de migratie meebrengt voor het zo verfoeide “eigen volk” ?

Mag ik begrip vragen van de mensen van vreemde origine voor het toch normale feit dat een “vreemde” het “thuisgevoelen” aantast ? En waarom zou er geen begrip getoond worden door de “vreemde” voor het feit dat bepaalde “vreemde” gebruiken, niet overeenkomen met het waardepatroon van de autochtoon ? is dat een eis tot assimilatie ? Dat zou het kunnen zijn, maar in het geheel van mijn betoog, is het dat zeker niet.

Safi roept op tot dialoog. Maar ik heb al veel oproepen tot dialoog gehoord waarbij het eigenlijk de bedoeling was de andere te doen luisteren en toegeven. Als je de oproep die Safi doet op het einde van haar artikel situeert in het geheel van haar betoog, lijkt het er op dat dit hier het geval zou kunnen zijn.