Grenzeloos
Ernest Mandel, Over de Tweede Wereldoorlog: een marxistische interpretatie
Voor wie het interesseert: de website Grenzeloos is een initiatief dat uitgaat van de Vierde Internationale die aansluit bij Trotski. Ik ga nu heel snel door veel bochten, maar in onze contreien zullen de meeste belletjes gaan rinkelen als ik de RAL vernoem. De RAL is vooral bekend vanwege haar strijd met Amada – nu de pvda. Een van de leden van de RAL tijdens Leuven Vlaams was Frank Vandenbroucke. Neen, niet de wielrenner.
Ideologisch gezien horen de RAL, de Vierde Internationale en Grenzeloos bij de Trotskisten. Amada situeert zich in het Stalinisme. Waar de opvolger van amada, de pvda zich nu situeert is niet duidelijk. De partij doet er alles aan om een rookgordijn op te trekken. In ieder geval is de pvda niet Trotskistisch.
Het grote verschil tussen Stalin en Trotski zit in de visie van de methodiek van de stichting van het communisme. Stalin geloofde dat het mogelijk was een communistische samenleving te organiseren in één enkele staat. Trotski dacht dat dit onmogelijk was en dat het communisme er – zoals Marx al stelde – enkel kon komen als het wereldcommunisme zou zijn.
In de visie van Stalin kon je dus in één staat een revolutie bewerkstelligen die af was. Voor hem was de Russische revolutie een geslaagde en voltooide revolutie. Voor Trotski was de revolutie pas af als ze wereldwijd tot succes zou geleid hebben. Hij sprak dus over de permanente revolutie.
Zelf ben ik er van overtuigd dat Trotski gelijk had. Maar ik zou mezelf geen Trotskist willen noemen omdat er natuurlijk veel meer is dan enkel de methodiek van de oprichting van het communisme, maar ook de visie op het communisme zelf. En daarbij zou ik me zelfs geen marxist noemen.
Mandel is een aanhanger van Trotski. Je moet het niet eens zijn met hem, maar hij heeft wel zeer belangrijke analyses en inzichten gebracht. Zijn geschriften zijn altijd het lezen en overdenken waard.
Het zal je niet verbazen dat ik me grotendeels aansluit bij zijn visie op de tweede wereldoorlog zoals die naar voor komt in het boek dat hier op Grenzeloos wordt besproken.
Eigenlijk zou het niet nodig moeten zijn om er nog aandacht aan te besteden. Maar als ik de mensen rond mij bezig hoor, merk ik nog altijd dat ze denken dat er oorlogen worden gevoerd voor vrijheid en vaderland. De allerdomsten voegen daar ook nog ”vorst” aan toe. Maar dat zijn dan belgicisten. Sorry !
Toegepast op de tweede wereldoorlog zou je dan zeggen dat “wij” die oorlog gevoerd hebben voor de democratie en tegen de dictatuur van Hitler; voor de mensenrechten en tegen het nazisme dat niet-Arische volkeren als minderwaardig beschouwde en dus het recht had om die te onderwerpen of zelfs uit te roeien.
Ik vind het mooi (en dom ) dat mensen om die redenen hun leven in de weegschaal willen leggen. Maar de oorlog is niet om die redenen gevoerd. Mandel maakt het klaar en duidelijk – en hij heeft gelijk: een oorlog gaat altijd om geld, om economische overheersing. Weinig of geen oorlogen worden gevoerd om ethische principes. Als ik even mag parafraseren: Erst das Fressen und dann die Moral. Nogal wat fundamentalistische atheïsten en dwazen gebruiken de “godsdienstoorlogen” graag als een argument tegen religie. Welnu: ook zo wat alle zogenaamde godsdienstoorlogen gingen over geld. Maar natuurlijk moet je de massa in beweging krijgen om vrolijk naar de dood te marcheren. En dan zijn religie en vaderlandsliefde nuttige instrumenten in de manipulatie.
Een oorlog is een mooi voorbeeld van wat kapitalisme eigenlijk is: hij gaat om het geld van de rijken, en de gewone mens betaalt, werkt, en sterft er voor.
Als ik dat zo schrijf lijkt het een evidentie. Eigenlijk is het onvoorstelbaar dat iemand er nog in trapt.
En toch blijft ook nu nog de massa vatbaar voor die propaganda en manipulatie. Zeker als er kinderen worden opgevoerd. Kijk maar rondom je. Dan gaat het niet enkel over oorlog, maar ook over, bijvoorbeeld, vluchtelingen. Maar genoeg daar over.
Ik hoor nu welmenende burgers al opwerpen dat de marxistische interpretatie van Mandel een ideologisch gestuurde en dus niet betrouwbare interpretatie is. Maar dan moeten ze me wel even uitleggen welke interpretatie ze dan wél betrouwbaar vinden ? Of willen ze beweren dat de klassieke interpretatie waarin wij de Amerikanen als bevrijders zien, niét ideologisch is ? Als er iéts ideologische propaganda is, dan wel deze voorstelling die ons met de pap wordt binnengelepeld, ook door onze tot onnozelheid opgeleide leerkrachten. Ze maakt dat onze bevolking enthousiast het Amerikaanse economische en culturele imperialisme heeft verwelkomd. De oorlog en deze voorstelling hebben de Europese markt geopend voor de grote Amerikaanse bedrijven zoals die van de auto-industrie. Tegelijkertijd kwam Hollywood hier binnen en daarmee niet enkel een cultuur van verdwazing, maar ook een geweldig middel om weer te manipuleren. Alle Hollywood oorlogfilms, zelfs de meest kritische, bevatten elementen van verheerlijking van de oorlog en roepen op tot patriottisme. Wie bij het bekijken van deze films meegaat in het Amerikaanse patriottisme, is ook bereid om mee te gaan in het belgische.
De marxistische interpretatie heeft één grote verdienste: ze verliest nooit de factor economie uit het oog. Wentel je in wantrouwen als die factor ontbreekt bij de interpretatie van de wereldgebeurtenissen.