Kerk en Leven
Enkel in de Kerk kun je nog in alle rust onvolmaakt zijn’
De katholieke kerk ? Ik had bijna geschreven: tegelijk het slechtste en het beste. Maar dat zou te vleiend zijn. Het slechtste dat klopt zeker. Maar “het beste” zeker niet. Je zou hoogstens kunnen zeggen dat er in de slechtheid nog iets aanwezig is wat we nodig hebben. Nogal wat lezers zullen nu in een lach schieten en denken: is die Charles gek geworden ? Wij hebben de kerk voor niets nodig. Dat is natuurlijk juist. En toch. Daar wil ik het verder nog over hebben.
Maar allereerst: dat de kerk slecht is moet niet bewezen worden. Iedereen die met een beetje open blik naar de wereld kijkt, ziet het.
Maar laat me eerst toch maar duidelijk maken dat ik het hier heb over het instituut kerk, en niet over de mensen die de kerk uitmaken. Die mensen zijn goed en slecht zoals mensen zijn. Maar het instituut is wel slecht en dat is begonnen op het ogenblik dat de kerk instituut is geworden en zich heeft laten inpalmen door de macht, verpersoonlijkt door Constantijn de Grote (ca. 280-337) die zich bekeerde tot het christendom en van het christendom een soort staatsgodsdienst maakte.
Als de christelijke boodschap één zaak niet verdraagt is het macht. Ik heb het in eerdere blogs al betoogd: in de geloofsbelijdenis van Nicea die nu nog altijd in de liturgie wordt gebruikt, staan er over het leven van Jezus slechts twee dingen: dat hij is geboren en gestorven. Beide gebeurtenissen worden in een kader van machteloosheid gesteld. Jezus is geboren in een stal uit een te jonge vrouw met een te oude man die niet de vader was. Een en ander gebeurt in een stal omdat dat zooitje ongeregelde armoezaaiers (ze reden met een ezel ! ) niet welkom was in de herberg. Er zijn toeschouwers en sympathisanten: herders, een volkje dat zelfs niet binnen de stadsmuren mocht komen; allemaal mannen, homo’s en lammetjesneukers, de pedofiele versie van bestialisme. Niks geen deftig volk, pure machteloosheid.
Over de machteloosheid op een kruis moet ik het niet hebben.
De kerk als machtsinstituut is dus een totale perversie van de christelijke boodschap.
Daarbij heeft Jezus Petrus aangesteld als zijn vertegenwoordiger en leider van de kerk. Dat is natuurlijk nooit echt gebeurd. Jezus heeft geen kerk gesticht. Alle teksten in de evangelies die daarnaar verwijzen zijn later ingevoegde teksten, bedoeld om de kerk van Rome als de enige kerk te doen erkennen.
Die aanstelling van Petrus is dus een verhaal. Maar verhalen kunnen interessant en leerrijk zijn, en hebben dikwijls een boodschap. Welnu, Jezus kiest de minst geschikte van zijn apostelen. Petrus was een opvliegende, nogal domme man die ook niet uitblonk in moed. Hij heeft Jezus vier maal verraden. Drie maal tijdens het proces dat tot het doodsvonnis heeft geleid, en eenmaal tijdens de vervolgingen in Rome waar hij laf op de vlucht sloeg terwijl de christenen rondom hem het martelaarschap op namen.
De boodschap van het verhaal: je moet niet slim, evenwichtig, moedig… zijn om christen te zijn. Om christen te zijn moet je enkel houden van domme, onevenwichtige, moedeloze… mensen. Dat is natuurlijk niet simpel. Ik zelf heb het daar echt wel moeilijk mee. Maar ja, ik ben God niet. (Als ik hier over God spreek, zit ik weer in een verhaal.)
Mijn minachting voor het instituut is dus wel duidelijk. Maar je kan de kerk ook zien als een gemeenschap van mensen die met vallen en op staan pogen om de boodschap levend te houden en mekaar te steunen in de beleving er van. En die kerk hebben we wel nodig. Want onze wereld heeft die boodschap nodig.
Fundamentele atheïsten ontkennen het in alle toonaarden, in samenzang met de zogenaamde “verlichten”, maar voor mij is het duidelijk: het christendom ligt aan de grondslag van de idealen van de verlichting; van de mensenrechten; van het socialisme… kortom van het humanisme. Ik kan er hier niet dieper op ingaan, maar het christendom is in essentie een humanisme.
Of willen de zangers ontkennen dat deze overtuigingen ontstaan zijn op dat gedeelte van onze planeet dat getekend is door het christendom ?
Uiteraard zijn deze overtuigingen ook een reactie tegen. Maar eigenlijk zijn ze geen reactie tegen de christelijke boodschap op zich, maar precies tegen wat de kerk van die boodschap heeft gemaakt en hoe ze deze boodschap heeft verdraaid, verkracht en zichzelf heeft overgegeven aan het meest perverse en decadente machtsstreven. Geen slecht woord over die reactie. Ze was nodig.
Overigens hebben er zich ook altijd binnen de kerk reacties tegen het verraad voor gedaan. Denk maar aan Franciscus van Assisi, en zelfs pater Damiaan.
Die reacties hebben het humanisme naar voor gebracht en het zou me niet verwonderen dat er ooit een studie aantoont dat de kerk zelf precies door die reacties ook tot uitpuring van het geloof is gekomen. Als de kerk na het Tweede Vaticaans concilie toch in zekere mate tot meer menselijkheid is gekomen, een menselijkheid die eindelijk ook wordt verpersoonlijkt door paus Franciscus, heeft ze dat tenminste gedeeltelijk te danken aan het atheïstisch humanisme.
Maar het atheïstisch humanisme heeft één belangrijk element van het christelijke humanisme overboord geworpen: het begrip God.
Ik verlaat nu de God van het verhaal en kom tot de kern van dat begrip: God is de Allerhoogste. Als ik dat naar existentiële termen vertaal wordt dat: hij is voor mij de Allerhoogste. Maar wie of wat is dan de/het Allerhoogste ? (Ik laat het thema van God als persoon hier buiten beschouwing) Jezus geeft als antwoord: niet genot, comfort, bezit, aanzien, macht.. zijn het allerhoogste waarvoor ik moet leven, maar wel de liefde voor de zondaar, de zwakke, de arme, de lelijke, kortom voor hem die spontaan geen liefde bij ons opwekt.
Daarin zitten twee radikaliseringen: de overstijging van de spontaan menselijke liefde, en vooral: de liefde als het enige wat echt telt; de liefde als een absolute plicht. Het begrip god laat me geen keuze meer: ik moet mijn spontaan humanisme… mijn humanisme als vrije keuze (zelfbeschikkingsrecht) overstijgen. Liefde is een absoluut gebod. “Dit is mijn ene gebod: dat gij elkander liefhebt.”