Knack
‘Algoritmes kunnen ons ook béter informeren: laten we daar in Vlaanderen werk van maken’
Trouwe lezers van deze website weten dat ik veel belang hecht aan het probleem van de manipulatie van de massa. Voor mij is manipulatie een van de vier grote wereldproblemen naast armoede, milieu en opwarming van de aarde, migratie. Stilaan wordt het tijd om aan dit lijstje een vijfde wereldprobleem toe te voegen: een volgende grote oorlog.
Het probleem van de manipulatie is zwaar onderschat. Te veel mensen schijnen niet te beseffen welke machtige middelen er beschikbaar zijn en dat manipulatie een belangrijke rol speelt in de benadering van de andere wereldproblemen.
Ik haat manipulatie omdat ze leidt tot de ergste vorm van onvrijheid: die van de mens die denkt dat hij vrij is, terwijl hij zonder het te beseffen precies doet wat anderen willen dat hij doet. Als ik in een wat agressievere bui ben, heb ik het graag over nep linkse politiek correcte nuttige idioten. Een nuttige idioot is het resultaat van manipulatie. Het ergste daarbij is dat het meestal zelfs onmogelijk is om de gemanipuleerde te laten inzien dat hij gemanipuleerd is. Hij is zo overtuigd van de hem opgelegde mening of houding dat hij de informatie weigert die hem tot inzicht zou kunnen brengen.
Dikwijls heeft manipulatie meerdere bodems. De meest duidelijke en meest voorkomende vorm van manipulatie is de reclame. Reclame is er op gericht om mensen een bepaald product te laten kopen. Maar als je mensen dag en nacht bestookt met reclameboodschappen wordt “dat bepaald product” veralgemeend tot “kopen”. Kopen wordt hebben… Reclame cultiveert hebzucht. Dat zal wel niet de bedoeling zijn van de reclamemaker, maar is wel het gevolg.
Op dit ogenblik verschijnen er heel wat artikelen over de corruptie rond Poetin, zijn hobby om tegenstanders te vergiftigen, zijn steun aan dictators zoals Loekasjenko in Wit-Rusland… Nu kan het allemaal waar zijn, maar er steekt wel nog een bedoeling achter die onuitgesproken blijft: in een tijd dat er meer en meer vragen rijzen over de rol die Europa moet spelen in een mogelijk wereldconflict, is het nuttig om de Europese bevolking er van te overtuigen dat Rusland als bondgenoot geen optie is. Zo wordt de navo versterkt en worden de mensen tegelijkertijd klaar gestoomd om mee te vechten met de Amerikanen als die tegen de Chinezen ten strijde gaan trekken, waarbij ze ook niet anders zullen kunnen dan Rusland aan te vallen.
Overigens gebeurt aan de andere kant hetzelfde.
Wie het allemaal zo erg niet vindt, moet toch maar even terugdenken aan nazi-Duitsland.
Wat de logaritmes van facebook en consoorten doen is natuurlijk niet helemaal hetzelfde.
Glen Joris wijst hier op het gevaar dat verscholen ligt in het feit dat mensen slechts nog informatie krijgen die aansluit bij de mening die zal al hadden. Zo wordt de informatie eenzijdig en sluit ze mensen op in het eigen gelijk. Hij pleit er voor om ook algoritmes in werking te brengen die de diversiteit van meningen en informatie waarborgen.
In een eerste reflex stond ik daar volledig achter. Maar misschien is er toch ook nog een tweede reflex nodig.
Sta me toe te vertrekken van een voorbeeld. ik ben een van de weinige mensen die qua klimaat systematisch probeert om verschillende klokken te laten luiden. Dat klinkt pretentieus en provocatief en is ook zo bedoeld. Maar ik kan er niet omheen dat ik overal overtuigde Anuna-volgelingen ontmoet die zelfs niet meer willen horen wat tegenstanders te zeggen hebben. In mijn pretentie zou ik nu kunnen denken dat ik door meer en meer diverse informatie beter geïnformeerd ben. Maar is dat wel zo ? Ik lees tegenstrijdige informatie en meningen; ik doe mijn best om kritisch te lezen… en op het einde weet ik het niet meer, en blijf ik zitten met enkel nog twijfel. Het is niet gemakkelijk leven met twijfel. Ik heb een sterke persoonlijkheid en kan het aan, ook al met de hulp van wat hasj, cognac, en natuurlijk sex, maar als ik rondom mij kijk, zie ik overal mensen die het eigenlijk niet aankunnen.
Het heeft te maken met gemeenschapsvorming: mensen hebben nood aan een gemeenschap waarin ze zich veilig voelen. Het succes van het vlaams blok kan je verklaren doordat het daar op in speelt.
Vroeger had je de verzuiling: iemand werd geboren in een katholiek gezin, ging naar een katholieke school, was bij de katholieke ziekenkas, speelde voetbal in de ploeg van de katholieken…De liberalen en atheïsten hebben er alles aan gedaan om die verzuiling af te breken. Vooral omdat ze zelf geen zuil hadden. Maar is het nu beter ? De mensen toen voelden zich veilig in hun bubbel (om een modewoord te gebruiken). Hebben mensen geen recht op een veilig gevoel ? Is het niet opvallend dat er toen veel minder extremisme was ?
Dat is het dubbele van elke gemeenschap: ze sluit in, maar ook uit. Ze neemt mensen op, maar er zijn ook mensen die niet opgenomen worden, al was het maar omdat ze niet willen opgenomen worden. Gemeenschapsvorming creëert grenzen. Nogal wat linksen zijn tegen grenzen. Ze beseffen niet dat ze daardoor ook tegen gemeenschap zijn. (Ik laat een totaal irrealistische wereldgemeenschap buiten beschouwing.)
De ontzuiling heeft mensen hun gemeenschap afgenomen. Je krijgt dan individualisering (die ook nog andere oorzaken heeft), en dus ook eenzaamheid, onzekerheid. Een reactie op onzekerheid is de creatie van een agressieve zekerheid.
Misschien moeten we niet zozeer inzetten op diverse informatie en dus onzekerheid, maar wel de mensen hun veiligheid gunnen en er dan alles aan doen om vanuit die veiligheid met respect te kijken naar mensen met andere meningen in andere gemeenschappen. Misschien is het linkser als we een samenleving laten bouwen niet door individuen (onze democratie), maar door gemeenschappen die samenwerken voor de vorming van een menswaardige samenleving.
PS In mijn boek Eutopia heb ik de idee van een democratie op basis van gemeenschappen in plaats van op individuen grondiger uitgewerkt. Je kan Eutopia gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat op deze website onder de rubriek “Publicaties”.