De Groene Amsterdammer
Binnen een denkbeeldige cirkel
Een lang artikel, maar absoluut de moeite waard. Het is onmogelijk om hier op alle thema’s in te gaan. Ik pik er enkele uit.
Sinds enige tijd worden er bij het coronagedoe motivatiepsychologen opgevoerd. Telkens ik die mensen bezig hoor heb ik een onvoldaan gevoel. Wat ze vertellen is niet terzake. Maar ik kon de wonde wel voelen, maar niet de vinger er op leggen. Dit artikel geeft het antwoord: onze motivatiepsychologen richten zich tot het individu. Wat we nu nodig hebben is een motivatiepsychologie van de massa. Ik beken: ik weet zelfs niet of er een wetenschappelijke motivatiepsychologie van de massa bestaat. De nazi’s wisten hoe ze de massa moesten bespelen. En ook de grote voetbalclubs zijn er meester in geworden. Als ik het zo bekijk is de motivatiepsychologie van de massa tot nu toe het domein geweest van het populisme, gebonden aan sterke leiders, zeg maar dictators. Is het mogelijk een motivatiepsychologie van de massa te ontwikkelen die de valkuil van populisme, manipulatie en sterk leiderschap vermijdt ? Ik weet het niet. Slimmeren dan ik moeten het antwoord brengen.
Maar misschien moeten we juist niet inzetten op bewegingen van de massa en op massapsychologie, maar op de vorming van echte gemeenschappen die het ontstaan van massa’s tegengaan. Mensen die in echte gemeenschappen leven hebben geen nood aan opgaan in de massa.
Ik ben er van overtuigd dat dààr het probleem ligt van de huidige aanpak van de coronacrisis: we leven in een geatomiseerde samenleving. De mens is verindividualiseerd. In de boekhandels vind je op de eerste plaats kookboeken, en daarna pseudo-wijsheidsliteratuur die mensen wil leren hoe ze zichzelf en gelukkig moeten worden. Die literatuur is een signaal, maar versterkt ook de tendens.
In een geatomiseerde samenleving kàn je een coronacrisis niet correct aanpakken. Precies door de atomisering verval je dan in aantasting van de privacy en dwangmaatregelen die altijd tekort schieten tenzij je natuurlijk opnieuw de doodstraf invoert.
Uiteraard ligt de schuld voor deze atomisering bij het kapitalisme dat het individualisme cultiveert.
Maar ook nep links heeft een verpletterende verantwoordelijkheid.
Ik heb het wel eens over nep linkse politiek correcten. Politiek correcten zijn natuurlijk rondhuppelende rampen. Daartegen helpen enkel waterkanonnen en traangas.
Maar wie bedoel ik met nep links ?
Iedereen die niet strijd tegen het kapitalisme is niet links. Toch zijn er nogal wat mensen die zich links noemen omdat ze strijden tegen het kapitaal. Zij zijn nep links. Maar dat nep links – zeg maar de socialisten – heeft een vreselijke fout begaan en is daardoor nog meer nep: het heeft zich geconcentreerd op materiële vooruitgang van de massa. Daarbij heeft het vergeten dat solidariteit twee dingen veronderstelt: gemeenschap en daarbij samenhorend: wederkerigheid. Wederkerigheid mag je ook vertalen naar rechten en plichten.
Een mooi voorbeeld is dat van de ziekenkassen. Ziekenkassen zijn ontstaan in kleine gemeenschappen waarbij de leden bijlegden in de kas. Van het socialistische ziekenfonds weet ik het niet. Maar in ieder geval kende de christelijke ziekenkas tot enkele tientallen jaren geleden nog plaatselijke afdelingen die een bestuur verkozen. Nu kennen de ziekenfondsen geen leden meer, maar klanten. Het personeel wordt opgeleid in klantvriendelijkheid. Eigenlijk zijn ze verworden tot pure verzekeringsmaatschappijen: betaal je bijdrage en je hebt aan al je verplichtingen voldaan. De leden voelen zich niet meer lid. Ze ontmoeten mekaar niet meer.
Ontmoeting is een sleutelwoord als het over gemeenschap gaat. Ontmoeting veronderstelt kleinschaligheid.
Nep links heeft de kleinschaligheid en dus ook de ontmoeting overboord gekieperd. Het heeft zich geconcentreerd op efficiëntie en daaraan alles opgeofferd. Je kan het niet rechts noemen omdat het zwakkeren wil helpen. Maar het is ook niet links omdat het het individualisme van rechts heeft overgenomen.
De hele structuur van onze sociale zekerheid heeft zo de atomisering die het kapitalisme zo graag heeft, bevorderd.
Wie niet ontmoeting en gemeenschapsvorming als basis heeft voor solidariteit is niet links. Hij is nep links.
Ik herinner me nog verkiezingsmeetings uit de goede oude tijd met een sterke CVP (cd&v) tegen de socialisten waarbij de CVP pleitte voor wijken, en de socialisten voor woonkazernes. Ze noemden dat niet zo, maar in feite waren hun woonblokken dat wel.
Daar zat natuurlijk ideologie achter.
Bij de wijken was het de bedoeling dat de bewoners eigenaar zouden worden van hun huis. Dat was interessant want iemand die eigenaar is van een huis heeft veel te verliezen en is dus minder geneigd tot radicale actie. Dat is ook de reden waarom de mijnen hun werkvolk huisvestten in “tuinwijken”.
De socialisten hadden liever dat de arbeiders geen eigenaar waren van hun woning omdat ze dan inderdaad minder te verliezen hadden in de strijd tegen het kapitaal.
Uiteraard ben ik tegen wijken als middel om de mensen kalm te houden.
Maar het socialisme heeft met zijn woonblokken wel de atomisering in de hand gewerkt: in woonblokken leven de mensen te kort op mekaar en gaan ze daarom ontmoeting proberen te ontwijken (territorium).
Het team belgium van De Croo is natuurlijk bedrog en gewoon propaganda voor het voortbestaan van belgië, het vehikel van het belgische grootkapitaal en het koninklijke profitariaat. Maar er zit wel iets in wat juist is: enkel een gemeenschap kan de coronacrisis correct oplossen.
Alleen kàn een staat geen gemeenschap zijn. Nationalisme is altijd nep. Een staat kan geen gemeenschap zijn omdat de kleinschaligheid ontbreekt. In deze tijd komt daar natuurlijk de globalisering en migratie bij. Dat de overheid bepaalde bevolkingsgroepen niet bereikt is een signaal: belgië – Vlaanderen is geen gemeenschap en kan het ook niet zijn.
Als nep links toch een beetje echt links wil zijn moet het de staat als organisatie van solidariteit overboord smijten en terugkeren naar kleine gemeenschappen, wijken, clubs, verenigingen… die samenwerken om de schaalgrootte te bereiken die nodig is voor de organisatie van solidariteit.
PS Een en ander staat uitgewerkt in mijn boek Eutopia dat je op deze website gratis kan lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat.