Knack
‘De oplossing voor de uitdagingen in de ouderenzorg ligt niet in India’
Er zijn mensen die enthousiast zijn over “onze” Indische verpleegkundigen. Het zijn idioten. Ze horen in de categorie van de nep linksen, de politiek correcten… Het zijn de principiële aanhangers van de globalisering, de multiculturele samenleving, de migratie.
Ze zijn nep links omdat ze denken links te zijn als ze geld eisen voor armen, zorgbehoevenden, immigranten, maar tegelijkertijd vergeten dat links niet enkel een kwestie van geld is, maar ook van gemeenschapsvorming. Ze kijken neer op de gewone man die heel zijn leven onder zijn kerktoren heeft gewoond en zich daar thuis heeft gevoeld.
Nu is het natuurlijk niet zo dat er in de dorpen tegenwoordig automatisch gemeenschappen gevormd worden. Nogal wat dorpen, zeker in de buurt van een stad zijn slaap-dorpen geworden. ’s Morgens vertrekken de mensen naar hun werk in de stad, na hun werk doen ze daar hun boodschappen (de bakker en de slager zijn ondertussen verdwenen in het dorp), en dan komen ze thuis om te eten, voor de lichtbak te liggen en te gaan slapen; om ’s anderendaags aan hetzelfde verhaal te beginnen. Vroeger had elk dorp wel een paar café’s. Ook die zijn verdwenen. Van de vroegere dorpsgemeenschap schiet niets over.
We moeten die vroegere dorpsgemeenschappen niet idealiseren. Maar het waren tenminste gemeenschappen.
Een van de grote problemen van onze tijd is het verdwijnen van gemeenschappen. Dat leidt tot vereenzaming, atomisering, individualisering. Links heeft er voor gezorgd dat er voor al die mensen een valnet is als ze werkloos of ziek of oud worden (de sociale zekerheid), maar het heeft totaal geen oog gehad voor het aspect gemeenschap en daarmee heeft het de basis van de linksigheid verraden.
Neen, ik mag niet dramatiseren. We kennen hier nog een sterk verenigingsleven. Maar dat de vereenzaming groeit is wel een feit.
Ieder mens heeft nood aan een club waarin hij zich aanvaard weet; waarin hij een rol speelt en iets betekent. Mensen die enkel samenkomen om op stap te gaan, vormen geen gemeenschap, want ze hebben geen rol te spelen in de groep.
Echte gemeenschap veronderstelt kleinschaligheid.
Wat heeft dat te maken met de situatie van de ouderen ?
Mensen die tijdens hun volwassen leven al niet tot een gemeenschap hebben willen behoren moeten niet klagen als ze zich op leeftijd eenzaam voelen. Wie enkel heeft geleefd voor zijn werk en om geld te verdienen en geen tijd heeft gehad om mee te leven met een gemeenschap, kan niet verwachten dat hij op pensioen plots samen zal zijn.
Leeftijd brengt voor gemeenschapsmensen wel een probleem doordat leeftijdsgenoten ziek worden of sterven en zo de gemeenschap stilaan wordt afgebroken, waarbij jongeren de ouderen wel kunnen vervangen om het ledental op peil te houden, maar met die nieuwe leden de gemeenschappelijkheid toch niet meer zo evident is. Vereenzaming is bij het ouder worden een natuurlijk proces.
Het zou natuurlijk mooi zijn dat mensen in hun vertrouwde omgeving thuis blijven in een zich vernieuwende gemeenschap. Maar dat is zeker niet altijd mogelijk. Het zal dus onvermijdelijk zijn dat mensen moeten verhuizen naar zorginstellingen. Maar waarom zouden mensen daar niet zelf ook nieuwe gemeenschappen vormen met hun medebewoners ? Niet iedereen zal hier voor openstaan. Maar er kan zeker aan gewerkt worden.
Hierboven stelde ik dat mensen in een gemeenschap een rol moeten kunnen spelen en iets betekenen.
Een kien-namiddag organiseren voor de mensen brengt slechts amusement en vervelingsverdrijf. Uiteraard is daar niets op tegen. Maar het vormt geen gemeenschap. Als een groepje mensen samen een kien-namiddag organiseren doen ze wel aan gemeenschapsvorming. Een cafetaria in een rusthuis is een pluspunt. Maar als bewoners die cafetaria leiden en bemannen als de bibber het toestaat, heb je een enorme verrijking van hun leven. Je kan mooie reproducties aan de muren hangen. Maar als er een bewoner is met artistiek talent, krijg je misschien minder artistieke muren, maar wel muren waardoor iemand zich gewaardeerd voelt en die interesse uitlokken.
De mogelijkheden zijn er. Aan de leiding om ze te zien, te stimuleren en te ondersteunen. En ja, soms zal je mensen moeten ontgoochelen omdat ze niet (meer) bekwaam zijn voor bepaalde bijdragen aan de gemeenschap. Maar liever een ontgoochelde mens dan een vereenzaamde mens. Wie ontgoocheld is, lééft.
Van Gorp pleit er voor dat mensen zelf zouden kunnen blijven zorgen voor hun ouderen. Hij geeft zelf aan dit in onze samenleving meestal onhaalbaar is. We moeten ons geen illusies maken: binnen een kapitalistische samenleving zal het nooit haalbaar zijn. Binnen het kapitalisme gaan we niet terug naar een economie waarin een modale eenverdiener voor voldoende welstand kan zorgen. Voor sommige echt bewuste mensen kan het misschien, voor de massa zeker niet.
Vele tussenvormen zijn mogelijk met een combinatie van zorg door naasten en zorg door professionelen. We moeten daar op inzetten. Maar zorgcentra zullen altijd nodig blijven.
Een beetje linkse mens zal er dan wel voor pleiten om de commerciële zorgcentra weg te jagen. Iemand die voor mij zorgt mag daarmee goed zijn kost verdienen. Maar ik wil niet dat hij er rijk mee wordt.
En die Indiase verpleegkundigen ? Waarom zijn die hier eigenlijk ? De reden is simpel: verpleegkundigen worden onderbetaald. Als je morgen de verpleegkundigen serieuze loonopslag geeft, hebben we overmorgen geen Indiase verpleegkundigen meer nodig. En dan kunnen die mensen in hun thuisland zorg verlenen. Of zijn ze daar niét nodig ?
Vergeet a.u.b. de vrijwilligers niet. Er is zeker meer inzet mogelijk van vrijwilligers, ook in zorgcentra. Ze zijn een goede zaak voor de zorgbehoevenden, maar ook voor zichzelf en via zichzelf ook voor hun omgeving. Vrijwilligers creëren in hun leefsituatie rond zich een positieve sfeer, ook als ze zich elders inzetten. Neen, je moet ze niet betalen. Als je ze betaalt zijn het geen vrijwilligers meer. Maar je moet ze wél waarderen. Dan worden ze een aanklacht tegen de geldjagers die de zorgsector hebben ontdekt als bron van winst en oplossing voor het probleem van de kapitaalaccumulatie.