Knack
‘Basisinkomen is geen wonderoplossing’
Simon Ghiotto is een econoom en ik moet dus aanvaarden dat hij de zaken bekijkt vanuit een puur economisch standpunt. Maar een puur economisch standpunt is wel een arm standpunt. Want een mens is méér dan de homo economicus. Hij is ook de sociale, de ludieke, de culturele… mens. Kortom de mens.
Georges-Louis Bouchez is een liberaal en dus word ik extreem wantrouwig als hij het basisinkomen als een nieuwe sociale pijler aanbeveelt. Als liberalen iets willen doen in de sociale zekerheid, gaat het om besparingen en afbraak van de sociale zekerheid.
En of een basisinkomen nu al dan niet een middel is om in crisistijden de consumptie op peil te houden, is eigenlijk zelfs niet relevant.
Het is vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens dat elk mens recht heeft op huisvesting, onderwijs, deelname aan het culturele leven, medische zorgen…
Dit heeft dus niets te maken met de waarde van een mens voor de samenleving, en nog veel minder met de waarde van een mens voor de economie.
Als je deze rechten uitdrukt in geld, kom je bij een basisinkomen waarop ieder mens recht heeft, gewoon omdat hij mens is.
Je zou natuurlijk ook alle mensen een woning, kleding en voedselpakketten ter beschikking kunnen stellen, maar dan steek je de mensen in kazernes en uniformen en verplicht mij om boterhammen met hesp te eten, terwijl ik liever kaas heb. Geld brengt in deze context een vorm van vrijheid. Als ik veel belang hecht aan cultuur kan ik daarvoor geld vrijmaken door wat te besparen op comfort in mijn woning.
Nu is het natuurlijk zo dat de producten die nodig zijn voor de verwerkelijking van de mensenrechten en het geld voor het basisinkomen gegenereerd worden door de economische activiteit. Mogen de mensen die die producten en dat geld genereren daar dan niets voor terug vragen ? Staat er tegenover het mensenrecht geen enkele mensenplicht ?
Tegenover het mensenrecht op zich kan er geen enkele plicht staan, maar in mijn ogen kan er wel plicht staan tegenover de vrijheid die door het geldelijk basisinkomen wordt gegeven. Of nog: wie weigert om bij te dragen tot de opbouw van de samenleving komt inderdaad in een kazerne-omgeving terecht, met opgelegde kleding en voeding…
Wie wél bijdraagt tot de opbouw van de samenleving krijgt de vrijheid die door het basisinkomen wordt gegeven.
Ik denk dat ik al genoeg heb duidelijk gemaakt dat de opbouw van de samenleving veel breder gaat dan enkel de economische activiteit.
Wie kinderen opvoedt; vrijwilligerswerk doet in een sportclub, bij de brandweer; of mantelzorg geeft… draagt bij tot de opbouw van de samenleving en krijgt daardoor recht op het basisinkomen. Noem dit burgerdienst.
Uiteraard zal wie enkel op dit basisinkomen leeft, een zekere soberheid moeten aanvaarden, maar zijn levenspeil moet wel beduidend boven de armoedegrens liggen.
Wie rijkelijker wil leven, zal zich wél moeten inzetten in het economisch gebeuren, zoals productie en handel. Tenslotte is er daarzonder gewoon geen huisvesting, voeding, kleding… enz.
Hier vind je dan ook het antwoord op het argument dat tegenstanders al lang op de lippen ligt: als je iedereen zo maar een basisinkomen geeft, wie zal er dan nog willen werken in de economie ?
Eigenlijk is het simpel: als er niet genoeg mensen aan het werk gaan in de economie, daalt het peil van de verwerkelijking van de mensenrechten, dus ook het basisinkomen.
De samenleving zal er dus alle baat bij hebben om zoveel mogelijk mensen buiten de burgerdienst ook nog economisch actief te laten zijn.
Het principe is simpel: wie méér werkt, verdient meer. Ik ga hier nu niet in op het principe dat een minimuminkomen ook moet samengaan met een maximuminkomen.
Nu kan je natuurlijk zeggen dat de samenleving op zich nog iets anders is dan de mens als individu. De samenleving als zodanig kan wel beseffen dat er mensen economisch actief moeten zijn, maar dat betekent nog niet dat de individuen dat beseffen en dus vrijwillig aan het economische werk zullen gaan. Je krijgt dan het effect van het individu dat zegt dat de andere het maar moet doen.
Er zal in de samenleving dus een moreel besef moeten leven van de noodzaak om zich ook economisch in te zetten voor de samenleving. Maar als je een echte samenleving wil, zal een moreel besef van inzet voor de samenleving sowieso aanwezig moeten zijn. Dat besef wordt al gewekt door het feit dat het basisinkomen vast hangt aan inzet voor de samenleving. Het gaat er dan enkel nog om om dat besef ook door te zetten naar de economische inzet. Daarbij wordt die economische inzet ook dadelijk beloond met een beter leven, betere huisvesting, meer comfort… enz. Tegelijkertijd is te weinig inzet ook dadelijk voelbaar in de grootte van het basisinkomen en krapte in de winkels.
Merk op dat ik het nergens heb gehad over een planeconomie.
Maar nog eens: zonder een algemeen maatschappelijk moreel besef van inzet voor de samenleving, is wat ik voorstel niet mogelijk. Daarom ben ik er zeker geen voorstander van om dit basisinkomen op dit ogenblik zo maar in te voeren, want in het kapitalisme is dit algemeen moreel besef gewoon ondenkbaar omdat de hele structuur die de samenleving domineert gericht is op persoonlijke verrijking. Ja, nà die verrijking wordt er dan bij ons nog solidariteit georganiseerd, maar het gaat in de eerste plaats wel om persoonlijke verrijking. Daarbij heeft het socialisme zoals we dat nu kennen dat moreel besef totaal links laten liggen. Het heeft van de gebruikers van de sociale zekerheid klanten gemaakt die willen krijgen waarvoor ze betaald hebben. En sommigen zelfs willen krijgen waarvoor ze niet betaald hebben.
De werkelijke implementatie van mensenrechten is slechts realiseerbaar in een menselijke samenleving. Die is binnen het kapitalisme niet mogelijk.