Knack
Als arbeidsgeneesheer en burn-outexpert Lode Godderis echt op basis van statistiek stelt dat er een oorzakelijk verband is tussen weinig vakantie en hart-of vaatziekten, is het een idioot.
Statistiek kan aangeven dat bepaalde fenomenen of factoren gelijk lopen en dat er een relevant verband is. Maar een oorzakelijk verband is iets anders.
Dit wordt goed aangegeven door deze factcheck van Lotte Lambrecht: misschien nemen die mensen minder vakantie omdat ze armer zijn en doen arme mensen wel ongezondere arbeid en is die ongezonde arbeid wel de échte oorzaak.
Dat is belangrijk. Want wie uit de bewering van Godderis zou besluiten dat we mensen meer vakantie moeten geven om de hart-en vaatziekten terug te dringen, zal geen resultaat zien.
Maar het gaat nog verder. Ik heb zojuist het woordje “misschien” gebruikt. Het gaat er om dat ik in dit geval een factor kan invoegen – ongezondere arbeid – die ik ken. Maar wat als het toch niet de ongezondere arbeid is, maar een factor waar ik totaal geen benul van heb ?
Of nog: je kan op basis van statistisch relevant verband nooit – nooit ! een oorzakelijk verband aantonen. Er kan àltijd een factor zijn die niet in de statistiek is opgenomen en de échte oorzaak is. Met andere woorden: je kan nooit totààl andere factoren uitsluiten en daarmee toch een oorzakelijk verband aantonen.
Een en ander is aanleiding om toch eens door te denken over het fenomeen vakantie.
Het woord vakantie komt van het Latijnse vacantia: vrij zijn van verplichtingen. In onze context wordt dat dan: vrij zijn van arbeids- of studieverplichtingen.
Vakantie is bij ons een verworven recht. De vakbonden hebben er voor gestreden en zelfs de betaalde vakantie uit de brand gesleept. Voor vele mensen is vakantie een noodzaak: ze hebben vakantie nodig om de batterijen terug op te laden. Ik gun iedereen zijn vakantie, maar als je vakantie nodig hebt om de batterijen terug op te laden, betekent dit dat de batterijen leeg zijn. Wil iemand me eens uitleggen waarom arbeid er toe zou moeten leiden dat de batterijen leeg geraken ?
Ja, het is natuurlijk een feit dat de meeste vormen van arbeid leiden tot uitputting van de batterijen en dat mensen dus vakantie nodig hebben. Het feit is het feit. Maar moét het zo zijn ?
Misschien hadden de vakbonden niet zozeer moeten strijden voor het recht op (betaalde) vakantie, maar voor vormen van arbeid die de batterijen niét uitputten ? Een mens is toch geen batterij ?
Ik kom uit een boerendorp. De boeren in die tijd hadden nooit vakantie. In de winter was er minder werk op het veld, maar er was altijd wel iets wat moest gedaan worden. En de koeien nemen geen vakantie als het om eten en klimaatonvriendelijke scheten laten, gaat.
Die boeren waren niet allemaal gelukkige mensen. Maar ik kende geen enkele boer die ongelukkig was omdat hij niet “op vakantie” kon. Blijkbaar hadden die boeren een ander soort batterijen dan de mens die het vandaag hoogstnoodzakelijk vindt om zich naakt in het zand te wentelen aan de boorden van een zee, liefst ver van huis. Als ik die mensen daar zie liggen, moet ik altijd aan varkens denken die zich in de modder wentelen.
Overigens lag het aantal hart-of vaatziekten niet relevant hoger bij boeren zonder vakantie dan bij fabrieksarbeiders die wél vakantie hadden. Nochtans werkten ook die boeren hard en waren ze niet allemaal rijke hereboeren.
Je kan hetzelfde zeggen van de kleine middenstanders in die tijd: de bakker, slager, dorpskruidenier…
Die kleine middenstander schakelt een oorzakelijk verband tussen een gezond openluchtleven van de boer en weinig hart-en vaatziekten uit. 🙂
Ik kan het niet bewijzen, maar ik ben er wél van overtuigd dat mensen die voor zichzelf werken minder nood hebben aan vakantie dan mensen in loondienst.
Ondertussen is dat natuurlijk wel wat veranderd, want de vakantie-industrie en de daarmee verbonden reclame heeft de massa lang genoeg gemanipuleerd om de mensen wijs te maken dat ze niet zonder vakantie kunnen. Ook boeren en kleine zelfstandigen zijn door deze manipulatie getroffen.
De monsterfiles op de wegen naar het toeristische Zuiden tonen de monsterlijkheid van deze manipulatie aan.
Als sociaal voelend mens moét ik natuurlijk dit massatoerisme toejuichen, want het leidt tot hogere lonen bij ons. Ah ja, want zonder die lonen is dat toerisme niet mogelijk. Het kapitaal heeft er in deze context dus voordeel bij dat de lonen hoog genoeg zijn, want de mensen geven dat beetje meer loon toch weer uit aan toerisme waar de kapitalist dan weer winst op maakt.
Toch een schitterend systeem dat kapitalisme ?
Schitterend ? Ja voor de kapitalist, niet voor de gewone mens in de monsterfile na de monsterlijke manipulatie. De kapitalist zit niet in de file. En vakantie heeft hij ook al niet nodig, want hij werkt niet: hij laat anderen voor zich werken.
Of nog, ter attentie van de vakbonden: betaalde vakantie maakt mensen niet gelukkiger. Ze maakt hen gewoon opnieuw klaar om zich te laten spannen voor de kar van de winst.
En zelfs dat opladen van batterijen is relatief. Want een aantal mensen komen niet echt opgeladen terug thuis. Die mensen beginnen met een half volle batterij terug aan de arbeid. Als dat enkele jaren na mekaar gebeurt, kan het niet anders of ze krijgen problemen.
Zou dat meespelen in de stijgende cijfers van burnout ?
Als de vakbonden écht iets willen betekenen voor de mensen, dan moeten ze niet vechten voor langere betaalde vakantie maar voor werkorganisatie die vakantie overbodig maakt.
Maar ja, ik weet het: als dat niet past in de kraam van de kapitalist, mag de vakbond doen wat hij wil: het komt er niet.