De Wereld Morgen
Ontdek de wijsheid van bossen: Het leven is géén langgerekte concurrentieslag
Interessant en stof om over na te denken. Ik wil ook meegaan in het verhaal en aannemen dat Darwin wel wat correctie kan gebruiken. En dat er in de natuur veel meer samenwerking is dan wij mensen tot nu toe hebben waargenomen.
Maar het gaat hier over bomen.
Wat als het gaat over dieren of mensen ?
Verhaeghe haalt zelf aan dat de tegenstand die Suzanne Simard ondervindt een voorbeeld is van het feit dat er naast samenwerking toch ook nog concurrentie is.
Dat er méér samenwerking is dan gedacht, betekent niet per se dat er minder concurrentie is.
De wereld van een boomleven is me eigenlijk totaal onbekend. Daar ga ik het dus niet over hebben.
Maar als ik naar de beesten kijk, zie ik toch duidelijk gedrag dat je concurrentieel zou kunnen noemen. Bij de vleeseters lijkt het evident. Bij de planteneters geven die toch ook niet de indruk dat ze zich veel aantrekken van de levenslust van grassen en andere schijnbaar lekkere gewassen en vruchten.
Kudden zijn in die context niet meer dan verbintenissen om sterker te zijn in de concurrentie.
Bij de mens ligt het nog anders. Want nu mag de onvolprezen (recent overleden) dokter Dirk Van Duppen wel meesterlijk hebben aangetoond dat de mens een supersamenwerker is, het feit dat het kapitalisme dat de concurrentie verheerlijkt, zo moeilijk uit te roeien blijkt, geeft toch aan dat de mens even goed een superconcurrerende is.
Wat zijn de Olympische spelen anders dan een hoogmis van de concurrentie ? En verheerlijking van de winnaar van de concurrentiestrijd ?
Nogal wat verlichte geesten beweren graag dat de mens gewoon een (zoog)dier is, dat op geen enkele manier boven de andere dieren uitstijgt. Ze vergeten dat ze daarmee de deur openzetten voor de wetten van de beestige natuur. Vegetariërs moeten dan hun mond houden, want waarom zou de mens geen koe mogen eten, als een wolf een schaapje lekker mag vinden ?
De mens is het resultaat van eeuwenlange evolutie. Daarbij gaat het over de tijd.
De oude Grieken zagen de tijd als een cirkel. Denk aan de terugkeer van de seizoenen. Misschien telkens een beetje anders, maar toch een terugkeer. Eigenlijk een nogal pessimistische visie wegens geen echte toekomst. Je vindt die ook terug in Oosterse filosofieën.
De Joden met hun heilsleer en verwachting van de komst van de Messias, het beloofde land en de hemel zijn daarmee onverbeterlijke optimisten, want zij zien de tijd als een opgaande lijn.
Het lijkt duidelijk dat die opgaande lijn niet zo maar gewoon opgaande is, doch dat ze momenten van opgang en neergang kent. Als je de lijn van de Joden met de lijn van opgang en neergang combineert, krijg je een lijn waarin de opgang telkens wat hoger uitkomt dan de vorige opgang.
Als je die lijn combineert met de cirkel van de Grieken, krijg je een spits oplopende spiraal met daarin opgang en neergang.
De evolutie gebeurt niet gelijkmatig. Ze kent periodes van langzame gestage vooruitgang, gevolgd door plotse snelle en grote vooruitgang: sprongen voorwaarts. Zo kan je de overgang van plant naar dier en van dier naar mens als een sprong zien.
Verwerk dat in de spits oplopende spiraal met opgang en neergang, en ik denk dat je een interessant beeld krijgt van de evolutie, geschiedenis, menselijke tijdservaring…
Je kan dit beeld toepassen op de het leven als zodanig (de evolutieleer). Maar ook op de mensheid.
Nu is het duidelijk dat de evolutie binnen de mensheid ook niet overal gelijklopend is. Je kan dan denken aan de evolutie van beschavingen. Je krijgt dan streken en bevolkingen die hoger gevorderd zijn, maar ook streken en bevolkingen die in een neerwaartse fase zitten, terwijl andere opwaarts gaan. Als ik nu eens chauvinistisch onze beschaving als de verst gevorderde beschouw, zou het kunnen dat tegelijkertijd die beschaving in een neerwaartse fase zit.
Wat er ook van zij: het geheel van het spel is vooruitgang, niet enkel in de betekenis van beweging ergens naar toe, maar ook naar “beter”.
De mens is dan het huidige toppunt van die lijn. Daarmee wordt hij ook het machtigste wezen op de planeet. Het woord machtig wijst weer op concurrentie. De mens heerst en stelt de wereld in zijn dienst. Het resultaat zien we vandaag.
Een van de belangrijkste elementen die van de overgang van dier naar mens een sprong maken is het ethisch besef: het feit dat de mens zich is gaan afvragen wat goed en kwaad is.
Ook dat ethisch besef is in evolutie. Ook dat ethisch besef evolueert volgens de spiraal met opgang en neergang en sprongen. De periode van het nazisme was duidelijk een sprong naar beneden binnen de evolutie van onze beschaving.
De vooruitgang van de mensheid als geheel wordt dan de vooruitgang en verfijning van het ethisch besef.
Ik moet het hier niet gaan aantonen, want het lijkt me voor ieder weldenkend mens duidelijk dat vooruitgang van ethisch besef stilaan meer en meer gaat over de overgang van concurrentie naar samenwerking.
Ik weet dat niet iedereen dat zo ziet. Voorstanders van het kapitalisme zijn bewust voorstander van concurrentie. In feite zijn ze conservatief en werken de vooruitgang tegen.
Het fijne aan de mens is dat hij bewust kan werken aan de toekomst van de mensheid en ze kan sturen.
Laat ons dus a.u.b. de concurrentie niet ontkennen. Als we ze ontkennen kunnen we ook niet werken aan de evolutie naar een meer menselijke samenleving, met de nadruk op samenwerken in plaats van op concurreren.
Maar die opgave moeten we wel met hart en ziel op ons nemen. We weten dat het een werk van zeer lange adem is met terugkeer en neergang, perioden van traagheid en versnellingen. Maar ik geloof echt dat de spiraal finaal opwaarts gaat en we dus fundamenteel optimistisch mogen zijn.