Sampol
Ethisch consumeren is vaak een beetje verdrinken
Wat een gezever ! Vraag je aan het einde van je lectuur van dit artikel van geëngageerde Martha af wat je nu eigenlijk hebt bijgeleerd.
Het komt er op neer dat ze het niet weet en dus zo maar wat doet.
Merk ook op dat geëngageerde Martha eigenlijk enkel met zichzelf bezig is.
Het is nochtans simpel: het gedrag van de consument haalt voor milieu en klimaat niets uit.
Van de rijken moet je niets verwachten.
De overgrote meerderheid van de wereldbevolking – je moét het mondiaal zien – kan het zich niet permitteren. Die mensen zijn al blij dat ze voldoende kunnen kopen als ze het goedkoopste nemen.
Enkel een hogere middenklasse zou de meerkost kunnen dragen, maar ook bij die klasse zal je een meerderheid niet in beweging krijgen, al was het maar omdat inderdaad de reclame ons koopgedrag, algemeen gezien, bepaalt. Dat geldt ook voor de zogenaamde kritische geesten waartoe ik mezelf reken. Reclame is manipulatie wat betekent dat je niet beseft dat je gemanipuleerd wordt. Je kan proberen tot dat besef te komen, maar wie denkt dat hij totaal, of zelfs maar voor een groot deel aan die manipulatie kan ontsnappen, dwaalt: als er op je onderbewuste wordt ingewerkt, is het gewoon onmogelijk om zeker te zijn van je vrijheid.
Maar zelfs als de hele middenklasse zich zou bevrijden, blijft de effectiviteit op milieu en klimaat borrelnootjesgepeuzel.
Het heeft dus geen zin.
Verbeter de wereld, begin met jezelf ? Dat klinkt mooi, maar dat beginnen met jezelf moet dan wel de wereld verbeteren…
Wie een beetje nadenkt over het voorgaande wéét nu al dat consumptiegedrag binnen het kapitalisme nooit een oplossing kan zijn. Stop dus met het ons wijs te maken. Zelfs handpop Greta heeft het er niet meer over, maar richt zich nu met veel blabla tot de wereldleiders. En die zijn verkocht aan het kapitaal. Waar zijn we mee bezig ?
Ondertussen maken liberalen ons wijs dat de oplossing ligt in technologische vernieuwing. Ik ben voor die vernieuwing. Ik ben voor windmolens en zonne-energie, woonisolatie, thorium-centrales, elektrische wagens, openbaar vervoer… noem maar op. Maar wie denkt dat daarmee klimaat en milieu klimaat zullen gered worden, is naïef. Want alles wat er binnen het kapitalisme technologisch gebeurt, is gericht op groei. Merk daarbij op dat het om de groei op zich gaat. De groei is er niet op gericht om een bepaald niveau van welstand te bereiken. Als morgen iedereen op de planeet zou kunnen leven met de luxe en comfort van de huidige superrijken, zodat groei eigenlijk niet meer zou nodig zijn, zou het kapitalisme nog altijd moeten groeien. Leg me uit hoe de planeet dat kan dragen.
En daarbij: welke weldenkende mens zou het lef hebben om aan minder begoeden te vragen om te consuminderen ?
Betekent dit dan dat we niét moeten consuminderen ? Ja, natuurlijk wel, maar niet omwille van klimaat- en milieudoelstellingen, want die halen we er niet mee.
Waarom dan wel ?
In de eerste plaats omwille van innerlijke vrijheid. Een beetje begoede mens die zich overgeeft aan consumptie belandt vroeg of laat in een perversie van consumptie; in een vorm van verslaving aan shoppen; in een overgave aan genotsdrang en dus in een groeiend egoïsme. Buiten kapitalisten wordt niemand daar vrolijker van. Egoïsme, individualisme… leiden tot afbraak van gemeenschap, tot versplintering van de samenleving, en finaal tot eenzaamheid.
Je kan en moet oog hebben voor de armen, maar je kan er niet omheen dat we hier op dit ogenblik leven met een in de geschiedenis van de mensheid nooit geziene luxe; maar tegelijkertijd ook met een nooit gezien probleem van eenzaamheid. Schrijf maar op dat die twee factoren mekaar ontmoeten in overgave aan consumptie die voor steeds meer mensen, steeds meer de zin van hun leven begint te worden.
Wie niet geregeld bewust en vrijwillig consumindert, komt op die brede, gemakkelijke weg naar innerlijke leegte en menselijk onheil terecht. Die weg gaat bergaf.
En neen: ik verlies de mensen die zijn gaan helpen bij de waterramp in Wallonië niet uit het oog. En ja: ik zie overal nog bewonderenswaardige zorg voor mekaar. En in alle tijden zal je mensen hebben die boven zichzelf uitstijgen. Maar ze bepalen de tijdsgeest niet.
Mag ik dan niet meer genieten van het leven ? Natuurlijk wel ! Een lekker ijsje op een terrasje is iedereen gegund. Maar dat genot is niet in tegenspraak met consuminderen. En vooral: er is nog zoveel anders om van te genieten. Een goed boek, goede film, mooie muziek (mooie !!! ), een fikse bergtocht en een rustpauze bij een wandeling langs de zee om de impressie van oneindigheid en de volheid van de leegte tot je te laten doordringen… kunnen bronnen zijn van veel dieper genot. Dààr gaat consuminderen over.
En laat je hart dan maar bloeden bij de gedachte aan de mensen die het zich allemaal niet kunnen permitteren omwille van financiële redenen, maar ook omdat ze het, juist door hun armoede, nooit geleerd hebben. Dat bloeden van je hart zal het genot niet aantasten, maar je hart openstellen voor inzet voor die mensen. En die inzet is weliswaar geen genot, maar wel innerlijke groei en verrijking.
Als linkse wil ik ook consuminderen bij wijze van “oefening” in het leven na het kapitalisme dat onvermijdelijk niet het comfort en de luxe van vandaag bij ons zal toelaten. Ik wil mezelf en anderen bewijzen dat mensen ook – en nog veel meer – geluk kunnen vinden in het leven van na het kapitalisme.
Ik wil mezelf en anderen tonen dat ik het kapitalisme niet nodig heb om gelukkig te zijn. En het feit dat ik daarvoor moet consuminderen toont zelfs aan dat het kapitalisme ballast is op de weg naar geluk.
En als ik dan daarmee een klein beetje zou hebben bijgedragen tot een beter klimaat en milieu, mag ik ook daarmee blij zijn. Mooi meegenomen.