Doorbraak
Ideologieën willen niet weten van gewetensvrijheid
Zijn Kwaad en Geweten overbodige termen geworden?
Geleyn snijdt een interessant thema aan. Het is op zich interessant, maar ook omdat het aansluit bij andere thema’s zoals de groeiende greep van de overheid op haar burgers, of het nieuwe totalitarisme waar Doorbraak het in een ander artikel over heeft. Het gaat dan over het nieuwe totalitarisme, het “door Hannah Arendt opgeroepen dystopische toekomstbeeld dat na de val van het nazisme en het stalinisme er een nieuw soort totalitarisme zou oprijzen, geleid door saaie bureaucraten en technocraten…”
Denk daarbij aan bepaalde (niet alle) beperkingen die ons zijn opgelegd in de coronacrisis, maar ook in de plannen voor een nieuw soort Europees paspoort, en vooral de hersenspoeling die we nu ondergaan rond de oorlog in Oekraïne.
Overal worden databanken aan mekaar gekoppeld waardoor de greep van de overheid op de burger alsmaar groter wordt.
Misschien moeten we er ook eens over nadenken of het geen probleem is dat een gewone mens tegenwoordig financieel zelfs niet meer bekwaam is om zijn woning te renoveren zonder subsidies van de overheid. Wat kunnen wij eigenlijk nog zelf zonder toestemming of steun van de overheid ? Je kan natuurlijk die subsidies positief bekijken. Als linkse zou ik er een herverdelingsmechanisme in kunnen zien waarbij geld van meer begoeden via belastingen naar minder begoeden gaat, maar tegelijkertijd wordt de controle van de overheid op mij ook groter en wordt mijn gedrag ook meer en meer door de overheid gestuurd.
De groenen zijn er altijd al straf in geweest, maar ook andere partijen hebben het overgenomen: ze zijn overtuigd van een bepaald belang (het milieu) en vanuit die overtuiging gaan ze door beloning (premies) of straf (boetes) het gedrag sturen van mensen die niet overtuigd zijn.
Zelfs als hun overtuiging juist is, is dat gestuur voor mij onaanvaardbaar. Het is een vorm van totalitarisme dat zelfs niet meer als zodanig erkend wordt, maar even nefast is voor de ontwikkeling van de mens.
Door heel dat gedoe kweek je mensen die blijven steken op het laagste niveau van motivatie: beloning en straf: de manier waarop je beesten tot het gewenste gedrag brengt.
Het is hier niet de plaats om dieper in te gaan op de verschillende niveau’s in waarde en menselijkheid van motivatie, maar ik aanvaard niet dat ik als een beest wordt behandeld.
Je hebt natuurlijk het extreem-rechts totalitarisme, genre Hitler. Liberalen hebben het graag over het extreem-linkse totalitarisme, genre Stalin. Tegenover dat linkse totalitarisme stellen ze de individuele vrijheid van het kapitalisme.
Maar nu beleven we een tijd waarin binnen dat kapitalisme een nieuw soort totalitarisme ontstaat. Officieel zijn we nog vrij, maar ons gedrag wordt toch meer en meer gestuurd door de overheid.
Even officieel is die overheid democratisch verkozen en dat zou dan het probleem oplossen. Maar zelfs als die overheid echt democratisch zou verkozen zijn, mag ze de bevolking niet als beesten behandelen.
Erger is natuurlijk nog dat de overheid binnen het kapitalisme nooit echt democratisch verkozen is. Het systeem zorgt er voor dat enkel die mensen kunnen verkozen worden die zich in dienst stellen van het systeem, wat er op neerkomt dat ze zich in dienst stellen van de rijken. Altijd.
Er zijn natuurlijk verkozenen die het oprecht goed menen. Een aantal van hen worden snel ingepakt in de salons van de rijken. Maar ook zij die trouw blijven aan hun ideaal moeten vaststellen dat ze, als het er op aankomt door het systeem gedwongen worden. Je kan binnen het kapitalisme niet doen alsof je niet in een concurrentiepositie zit, en dus kàn je niet anders dan proberen boven water te blijven door anderen onder te duwen.
Het nieuwe totalitarisme is er een van de zogenaamd verkozen overheid en het wordt zeer geleidelijk ingevoerd zodat de kikker in de pot blijft zitten, maar het is even mens-verlagend als het extreem-rechtse of extreem-linkse totalitarisme.
Daarbij steunt dat totalitarisme op de al even mensverlagende ontspanningscultuur: de mens die zijn genoegen vindt in onmiddellijke genotbevrediging. “Knaldrang” is symptomatisch. Van mensen met knaldrang moet je geen hoogstaand gesprek verwachten.
Tegelijkertijd leven we in een tijd waarin de technieken van hersenspoeling en manipulatie een ongekende vlucht hebben genomen. Hersenspoeling en manipulatie zijn universitaire studies geworden, ingericht onder het goede-schijn-woord communicatiewetenschappen.
Deze universitair geschoolden krijgen dan een geweldig arsenaal ter beschikking door de media – zowel regulier als sociaal – die zowat iedere seconde van onze dag op ons inwerken, met daarbij onvoorstelbare mogelijkheden van bewerking van beeld en geluid.
Nogal wat mensen klagen over de beeldcultuur die meer en meer de woordcultuur vervangt. Denk aan de podcasts die de artikels vervangen. Op zich heb ik niets tegen beelden. Maar als ze teksten gaan vervangen is er iets grondig fout. Conceptuele boodschappen kunnen enkel door woordtaal worden overgebracht, en eigenlijk zelfs gewoon worden gedacht. Daarbij is het gelezen woord meer geschikt voor reflectie dan het gesproken woord dat verloopt in de tijd. Die beeldcultuur is wél een wapen in de handen van de manipulatoren: ze is uitermate geschikt voor het opwekken van emoties die dan gestuurd kunnen worden in de gewenste richting. Zelfs als die gewenste richting een goed richting is (bijvoorbeeld voor een “goed werk van liefdadigheid”) blijft de techniek toch af te keuren: hij tast de vrijheid aan.
Maar bij wat we nu meemaken gaat het niet over een goede richting. Het is de richting die gewenst is door een overheid in dienst van de rijken.
We gaan naar een samenleving van mensen die enthousiast hun onvrijheid omarmen voor een doel dat benedenmenselijk is.
Het geweten moet niet uitgeschakeld worden. Het moet ontwikkeld worden. Het is mijn persoonlijke plicht om mijn geweten fijngevoeliger te maken voor het goede; voor datgene wat mijzelf en anderen laat groeien in menselijkheid; voor datgene wat ons naar mekaar toe helpt groeien. Het is de plicht van opvoeders om jongeren te helpen bij die plicht.
De mensheid is een proces in ontwikkeling. Je kan dat zien als een proces van groeiende bewustwording van wat mens-zijn eigenlijk is. Mensen kunnen bijdragen aan dat proces of ze kunnen het afremmen. Op dit ogenblik leven we in een fase waarin de mensen die afremmen en zelfs doen terugkeren naar meer beestigheid, de bovenhand hebben, net zoals dat gebeurd is in het nazisme.
Proletariërs en alle anderen, aller landen, wordt wakker !