Dwarsliggers
Niettemin wensen we u Zalige Paasdagen samen met allen die u dierbaar zijn,
En tijd om ons te bezinnen over de actualiteit.
Als ik er de tijd voor neem, vind ik misschien wel een verband tussen Pasen en het zoeken naar waarheid, maar dat is hier nu niet de bedoeling. Het gaat er gewoon om dat Pjotr gelijk heeft: de mensen hebben een onbedaarlijke neiging om je in een hokje te steken, en als dat hokje niet hun eigen hokje is, mag je vertellen wat ze wil: ze zijn er tegen.
Nu is het natuurlijk wel interessant om de achtergronden te kennen van het denken van de andere. Het kan helpen dat ik weet dat de auteur lid is van de PVDA – of van het vlaams blok – om gemakkelijker en beter te begrijpen wat hij bedoelt. Maar dat is iets anders dan het hokjesdenken.
Laat ons eerlijk zijn: nogal wat mensen zijn gewoon niet in staat tot echt logisch en vrij denken. Sommigen zijn er niet voor geschapen. Maar ik ga er van uit dat zij niet zo talrijk zijn. Ik ken heel wat mensen die niet lang naar school zijn gegaan, maar toch perfect in staat zijn om omstandigheden te analyseren en tot waardevolle besluiten te komen. Meer mensen hebben wel de mogelijkheden, maar hebben het talent niet ontwikkeld. Ik ben er van overtuigd dat ons onderwijs daarin op dit ogenblik verbijsterend te kort schiet. Het is veel te fel afgestemd op aangeleerde dadelijk bruikbare vaardigheden en veel te weinig op ontwikkelen van denkvermogen. Ik kan perfect een taal leren zodat ik ze vlot kan gebruiken, zonder ontwikkeling van inzicht in de logica die in die taal vervat zit. Ons onderwijs is vervallen naar de leerprocessen van de apen. Machthebbers komt dat goed uit.
Evenzeer spelen emoties mee. Ze kunnen het denkvermogen aanscherpen, maar evenzeer afstompen. Dat blijkt nu wel heel duidelijk bij de berichtgeving over OekraÏne. De VRT toont een beeld van triestig lijden. De kijker wordt overspoeld door medelijden (heel even) en merkt daardoor niet op dat de VRT bij dat beeld een commentaar geeft die een schuldige aanduidt, terwijl er totaal geen bewijs is van schuld, dikwijls zelfs geen waarschijnlijkheid. Beeld/emotie en schuldboodschap vallen samen. Nadat de emotie is weggevallen, blijft wel nog de schuldboodschap over. Het blijkt bijna onmogelijk te zijn om iemand uit dat proces weg te halen. Eens die mening gevormd, is die mens niet meer in staat om die te herzien, welke argumenten hem ook worden voorgelegd. De oorlogspropaganda – langs beide kanten ! – maakt daar misdadig misbruik van.
Natuurlijk speelt ook sympathie en antipathie mee. Ik vind De Croo een walgelijke figuur. Daarin spelen zijn mensopvatting mee en zijn verwevenheid met kolonialistisch kapitaal, maar ik vind ook dat hij niet kijkt, maar loert naar zijn gesprekspartners en rond zijn mond hangt een trekje dat wijst op psychopathologie. Ik zou zijn Italiaanse schones er willen op wijzen dat ze er voor moeten zorgen dat er geen fles in de buurt is als hij de banaan boven haalt. En ja, dat maakt me vooringenomen. Ik ga er al vooraf van uit dat hij liegt. Maar ik weet dit van mezelf en dus verplicht ik me om toch altijd opnieuw objectief zijn boodschappen te beoordelen. Som lukt me dat.
Bij het hokjesdenken speelt natuurlijk ook mee dat de mens die mij in een hokje steekt, eerst ook zichzelf in een hokje heeft gestoken. Dat doen mensen omdat ze zich in hun hokje veilig voelen. Het duidt er op dat die mensen zich onveilig voelen. Het is een angstreflex – die natuurlijk niet als zodanig wordt herkend. Dat verklaart ook waarom die mensen zo gemakkelijk agressief worden: angstige honden bijten.
Na de aapmensen, ontmasker ik nu de hondmensen. Dat is voor als de Chinezen de oorlog winnen.
Ondertussen zitten we er mee.
Natuurlijk betrap ik ook mezelf er op. Als ik eenmaal mijn mening gevormd heb, heb ik de neiging om bij elk nieuw element op zoek te gaan naar argumenten die die mening staven. Ik moet mezelf er dan toe verplichten om van de tegenovergestelde mening uit te gaan en van daaruit de zaak opnieuw te beoordelen. Dat is niet gemakkelijk. We zitten hier bij het denken in alternatieven. Misschien moeten in onze scholen dit soort van bewuste denkprocessen maar eens worden aangeleerd ?
Als ik even de politieke toer op mag: daarzonder is een echte democratie eigenlijk niet mogelijk; waarmee ik heb gezegd dat we nu niet in een echte democratie leven: we vormen mensen tot geschikt voor manipulatie.
Nu moet ik natuurlijk ook weer eerlijk zijn. Ik verklaar anderen tot aap of hond. Tot wat reken ik mezelf ? Toch ook maar een beest ? Of al tot mens ?
Wat zegt het over mezelf dat ik anderen tot aap of hond degradeer ? Is het hoogmoed ? Zelfoverschatting ?
Blijkbaar is er niets zo moeilijk als om je zelf in te schatten.
De oude grieken wisten het al: “ken u zelf” is het toppunt van wijsheid.