Kerknet
Jullie weten ondertussen al dat ik een grote liefhebber ben van de Pietà van Michelangelo.
Die Pietà brengt twee zaken samen: lijden en sereniteit vanuit onnoemelijk zachte nabijheid.
Het lijden is een onvermijdelijk gegeven in het leven van een mens.
Raar woord in deze context: “gegeven”. Moeten we misschien ook nog “merci” zeggen ?
Ik zou “De Pest” van Albert Camus nog eens moeten herlezen om de visie van een atheïst weer tot me te laten doordringen. Wat ik er van onthouden heb: het leven is absurd. Het lijden is absurd. Blijkt de mens daarmee te kunnen leven en juist in het lijden in staat te zijn tot “goedheid”.
Ik vind dat een waardevolle visie. Eigenlijk een christelijke visie, maar zonder God.
Een gelovige staat natuurlijk voor de verschrikkelijke vraag: waar is mijn God, nu ik hem het meest nodig heb ? En: is er wel een God – die toch verondersteld is van almachtig te zijn – als die almachtige zijn almacht niet gebruikt om niet-te-beseffen-verschrikkelijkheid van lijden zoals de holocaust, te voorkomen ?
Mohammed heeft het simpel opgelost: zijn Allah heeft geen probleem met het lijden van de mens. Als hij in zijn barmhartigheid vindt dat het lijden van een mens moet gecompenseerd worden, heeft hij daarvoor een hemel ter beschikking. Zeker wie zelf lijden zoekt om Allah te plezieren mag hopen op die hemel.
Nu moet ik niet schamper doen over Mohammed, want nogal wat zich christen wanenden zitten eigenlijk met hetzelfde godsbeeld met bijhorende nonsens.
Ik heb het over “zich christen wanenden” omdat een ietwat verstandige lezer van het Nieuwe Testament met een ietwat open geest, deze dwaas-menselijke godsopvatting doorprikt ziet in de boodschap van Jezus.
Jezus voert een God op die niet almachtig is.
In het verhaal van de Goede Vader kan die vader zijn zoon niet beletten om verloren te lopen. Hij kàn het niet willen. Hij kan niet anders dan vanuit liefde hopen en blijven geloven dat zijn zoon ooit tot inkeer zal komen. En als dat gebeurt en de zoon weer thuis komt, schiet die vader in een onbedaarlijke feestmodus, juist omdat hij iets heeft gekregen dat hij niet kon eisen.
De God van Jezus, de vader in het verhaal, is iemand die het lijden ondergaat, maar ook in lijden blijft liefhebben, zelfs wie het niet waard is.
Jezus beleeft dan ook nog zelf in extreem lijden dit “God zijn”. Daarom noemen we hem Zoon van God.
Opnieuw: ook Camus zit op dat spoor van aanvaarding van het absurde lijden, maar ook in lijden lief te hebben. Maar hij kan er zich geen God bij voorstellen, juist omdat hij met een godsbeeld zit dat ook door zich christen wanenden en katholieken op de wereld is losgelaten. Dat hij die God overboord kiepert is terecht.
Maar hij kiepert een andere God overboord dan die van Jezus.
Ik ga me hier nu niet bezig houden met de vraag hoe het komt dat christenen en katholieken zo ’n verbastering van de Jezus-God hebben in mekaar geknutseld.
Laat me nu gewoon vast stellen dat het zo is en daarmee verder gaan.
Je moet het kunstwerk van Geelen niet per se godsdienstig duiden. Dat geldt ook voor de Pietà van Michelangelo. Je kan het zien als gewoon diepe menselijkheid.
Maar in mijn blog op zondag wil ik bewust op zoek gaan naar de religieuze of godsdienstige dimensie.
Lijden hoort gewoon bij het menselijk bestaan. En leven zonder lijden is niet mogelijk.
We blijven dus altijd zitten met de vraag: hoe gaan we om met dat onvermijdelijke lijden.
We kunnen proberen om het lijden zoveel mogelijk weg te halen uit ons leven, maar het zal er toch zijn. Tegelijkertijd met de poging om het onvermijdelijke lijden te vermijden, moeten we ook komen tot aanvaarding en zoeken naar menswaardigheid binnen het lijden.
Dàt is de christelijke boodschap (die je dus ook terug vindt bij Camus): die menswaardigheid ligt in de beleving van de liefde.
God is liefde. (1 Joh. 4,8)
Dat betekent dat voor de gelovige de menswaardigheid plaats vindt in de beleving van God.
God kan ons niet verlossen van het lijden, maar hij roept ons wel op om het te omwikkelen met liefde.
Het mooie aan het beeld van Geelen is dat het – voor wie de religieuze dimensie ziet – een beeld geeft van God in de vorm van menselijke handen en voeten.
God zelf kan niets. Maar wij kunnen zijn handen en voeten zijn. Wij kunnen met onze handen en voeten proberen om lijden te voorkomen, lijden te verzachten en de lijdende mens nabij stappen en laten voelen dat we van hem houden en zo God tot leven brengen.
God bestaat niet, tenzij wij hem doen bestaan.
Voor wie blijft zitten met de vraag “bestaat God ? “: het antwoord is duidelijk: ja, God bestaat, want ik doe hem bestaan met mijn handen en voeten. Met mijn voeten kom ik mensen nabij. Met mijn handen verzorg ik ze en streel ik ze en zo doe ik God gebeuren.
Maar waarom haal ik God er bij ? Waarom stel ik me niet tevreden met de visie van Camus ?
Wel, God staat voor het allerhoogste, het allerbelangrijkste. Dat ik er God bijhaal betekent dus dat ik aanvaard dat het allerbelangrijkste in mijn leven de beleving van die liefde is; dat alles daarvoor moet wijken; dat ik niet meer moet kiezen of ik nu in deze concrete situatie de liefde zal beleven of niet: die keuze is gemaakt.
Wie wil mag van mij nu ook teleologisch gaan denken: de Godsidee duwt me niet enkel in de richting van die liefde. Ze maakt van de liefde niet enkel een plicht. God trekt me er ook naartoe. De gelovige moét niet enkel; hij kàn ook niet anders.
En neen, of je nu in de richting van moeten of van kunnen denkt: we zullen er nooit in slagen om die liefde altijd en volledig te beleven. Dat moet ook niet.
Wij zijn God niet. Wij zijn geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. (Gen. 1,27), maar we zijn God niet. We zullen dus niet geoordeeld en veroordeeld worden als we tekort schieten. Maar tekort schieten houdt wel in dat we het oprecht geprobeerd hebben. Anders is het geen tekort schieten.
Ook ons falen in de liefde is lijden. Ook in dat lijden mogen we hopen op voeten die ons nabij komen en handen die ons strelen.