Sampol
Wij zijn corona, wij moeten veranderen
Nogal wat economen zijn veredelde boekhouders. Ik heb niets tegen boekhouders. Het is niet omdat er veredelde frieturen bestaan dat er iets mis is met frieturen. Maar ik heb wel iets tegen economen die veredelde boekhouders zijn omdat ze verraden wat economie zou moeten zijn: de organisatie van een aspect van het samen leven. Veredelde boekhouders zijn niet bezig met de samenleving, maar met cijfertjes die draaien rond winst. Koen Schoors hoort daar niet bij. Daarvoor mijn waardering.
Meer specifiek waardeer ik ook dit artikel omdat het een mooi overzicht geeft van de verschillende aspecten die verbonden zijn aan de impact van de coronapandemie op de samenleving, en aan de lessen die we daaruit kunnen trekken voor onze toekomst. En zoals Schoors de toekomst beschrijft zou die mooi kunnen zijn. Maar kunnen is niet gelijk aan zullen.
Schoors zegt dat het vooral zal afhangen van de keuzes die we nu maken. Uiteraard zullen we keuzes maken, en zullen die zaken veranderen. Maar Schoors heeft het niet zo maar over om het even welke verandering, maar over een ingrijpende en zelfs fundamentele verandering. Hij zegt bijvoorbeeld dat groei in deze nieuwe wereld niet langer de ultieme doelstelling zal zijn. Dat gaat echt wel naar de kern van het systeem. Ik geloof niet dat het systeem zo maar een kwestie van keuze is.
Neem nu de globalisering. Schoors wil die gedeeltelijk terugdraaien. Kunnen we daar voor kiezen als de globalisering zelf niet het gevolg is van een keuze ? De globalisering is er niet gekomen omdat een aantal topkapitalisten en toppolitici beslist hebben dat de economie moest globaliseren. De globalisering is er gekomen doordat ze vervat ligt in het systeem, en doordat ze door de technologische vooruitgang mogelijk werd.
Ze ligt vervat in het systeem omdat in het systeem concurrentie een cruciale factor is. De globalisering is gewoon het resultaat van het feit dat producenten omwille van de concurrentie altijd op zoek moeten naar goedkopere manieren van produceren. Daarin speelt het loon een grote rol. En dus hebben producenten van rijke landen hun productie massaal geherlokaliseerd naar lage loonlanden. Door de ontwikkeling van communicatie- en verplaatsingsmogelijkheden is het mogelijk geworden om die herlokalisering tot aan de andere kant van de wereld te realiseren. Dat is de globalisering. De globalisering is verwerkelijkt door de beslissingen van duizenden producenten, maar ze is geen beslissing van die producenten, noch van een of andere instantie. Ze is het resultaat van de concurrentie. Net zoals de globalisering geen keuze is geweest, kan deglobalisering een keuze zijn. Toch niet als de concurrentie niet wordt uitgeschakeld. En over de keuze om de concurrentie uit te schakelen hoor ik Schoors niet.
Het voornaamste middel om de globalisering terug te draaien is volgens Schoors een CO2 belasting. Die belasting is een goede zaak voor het milieu. Maar in feite is ze gewoon een importbelasting voor een goed doel. Of nog: het is een manier om de grenzen (gedeeltelijk) te sluiten. Ook anderen zitten al op het spoor van importbelastingen, al is het dan niet uit zorg voor het klimaat. Trump is er mee bezig. Het leidt er toe dat de landen die lijden onder onze CO2 belasting zelf ook importbelastingen gaan invoeren op onze producten. Dat noemt men handelsoorlogen.
Die deglobalisering bestaat er in dat landen zich terug trekken op zichzelf. Je hoort steeds meer en meer stemmen opgaan om de natiestaat terug in ere te herstellen. Maar daardoor wordt de concurrentie niet uitgeschakeld. Ze verandert gewoon van niveau: ze gaat van bedrijven naar staten. En concurrentie tussen staten leidt tot oorlog.
We moeten niet beslissen om de globalisering terug draaien, maar gewoon de oorzaak van een negatieve globalisering weg nemen. Die oorzaak is de concurrentie.
Maar natuurlijk is ook het afschaffen van de concurrentie niet zo maar een keuze.
Want ook de concurrentie is geen keuze van een groepje mensen of instantie. Ze ligt in de logica van de geschiedenis van de mensheid in evolutie van dier naar mens. Ze is een fase waarin de mens nog niet mens genoeg geworden is. Ooit zal de mens na een geschiedenis van vallen en opstaan bekwaam zijn om de andere mens anders te laten zijn zonder zichzelf bedreigd te voelen. En hij zal niet meer uitzijn op macht en winst.
Ook nu al zijn er mensen die deze menselijkheid al min of meer bereikt hebben en al soms of meestal deze menselijkheid beleven. Maar ze hebben het probleem dat ze per definitie niet aan de macht zijn.
Het moment van ommekeer zal niet afhangen van het aantal menselijken, maar van een algemeen besef dat mensen die uit zijn op concurrentie, macht winst, zal beschouwen als zonderlingen waarvan er een aantal moeten geïnterneerd worden.
Ondertussen zijn mijn actiemogelijkheden beperkt. Elk activisme is gedoemd om te mislukken, zelfs op wat we normaal lange termijn noemen. Maar ik kan me wel inschakelen in de evolutie en ze bevorderen, of ik kan ze proberen af te remmen. Op dat vlak heb ik wél de keuze. En dus steun ik de denkbeelden van Schoors.