Oikos
3 lessen die de coronacrisis ons leert om het klimaat te redden
Bij mijn weten telt belgië een vijftiental denktanks. Twee daarvan zijn nationaal gericht. Twee daarvan richten zich op Wallonië en Brussel. De anderen zijn Vlaams. Geen haar op mijn hoofd dat er aan denkt om te beweren dat er in Wallonië en Brussel minder wordt gedacht.
Slechts twee Vlaamse denktanks kan je expliciet links noemen: Sampol en Minerva. Daarbij maakt Sampol nog deel uit van Minerva.
Oikos kan je bezwaarlijk rechts noemen, maar de focus ligt op de ecologie. Als ik artikels van Oikos lees, is mijn eerste reactie: dit is links. Maar er is iets raars aan de hand: op een of andere manier is de klimaat-en milieuproblematiek in het linkse hokje terecht gekomen. Klimaatontkenners en -sceptici zijn dan weer rechts. Ik heb dat nooit begrepen. Wat is er links aan een duurzaam kapitalisme ? Wat is er links aan de redding van het klimaat op zich ?
Maar het probleem is nu opgelost door de Green Deal van Ursula von der Weyden !!! Deze Ursula en de Europese Unie zijn puur liberaal en kapitalistisch gericht, en door de Green Deal hebben ze het klimaat-en milieuthema gekaapt van links. En dat links verdedigt nu enthousiast dit project van het grootkapitaal. Daarmee krijg ik gelijk: er is niets links aan klimaatactivisme of een duurzame economie. De linksen die dachten dat ze de wereld door hun klimaatactivisme zouden “verlinksen” hebben zich in doekjes laten doen, en zich belachelijk gemaakt. En de linksen die nu de Green Deal toejuichen blijven volharden in de belachelijkheid. Daarom noem ik hen neplinksen.
Betekent dit dat ik tegen de redding van het klimaat en tegen een duurzame economie ben ? Natuurlijk niet. Ik ben daar voor. Maar de thema’s op zich hebben niets te maken met links. Ook niet met rechts.
De vraag wordt dan: hoe gaat écht links bewerkstelligen dat de verwerkelijking van de Green Deal op een linkse manier gebeurt ? Daarover heb ik nog niet veel links denkwerk gelezen. Veel meer dan “de rijken moeten meebetalen” heb ik nog niet gehoord. Is het pleidooi voor een miljonairstaks links ? Echt links zou er voor pleiten dat de Green Deal zo georganiseerd worden dat de transitie er toe zou leiden dat er geen kapitaal meer geaccumuleerd wordt in de zakken van de rijken. Dan is een rijkentaks overbodig.
Het artikel van Holemans – waar ik overigens toch wel respect voor heb – is daarvan een illustratie.
Holemans leert drie positieve lessen uit de coronacrisis: we luisteren weer naar de wetenschappers; de politiek heeft wél greep op de economie; en de burgers hebben burgerzin. Om met dat laatste te beginnen: het gedrag van de burgers die de richtlijnen volgen is ingegeven door angst voor besmetting. Dat heeft niets te maken met burgerzin.
De politiek heeft inderdaad greep op de economie. Het resultaat is dat de economie is stilgevallen.
En de wetenschappers hebben er een potje van gemaakt.
Holemans pleit dan voor een nieuwe economie waarin er geen belastingparadijzen meer zijn; de productie niet wordt uitbesteed aan lage loonlanden; en de industrie rekening houdt met milieu-effecten. Hij denkt dat de burgerzin van de coronacrisis een draagkracht schept om de politiek te bewegen om dat waar te maken. Eerst en vooral heb ik al duidelijk gemaakt dat die burgerzin er niet is. En op de politiek moeten we als puntje bij paaltje komt niet rekenen, want in het kapitalisme staat de politiek in dienst van het kapitaal. Wat die uitbesteding aan lage loonlanden betreft: als de afschaffing daarvan niet in een wereldwijde linkse context gebeurt, wordt dat een negatieve zaak: we pakken het werk af van de sukkelaars in de lage loonlanden, en we sluiten ons op in onze eigen economie. Dat heet protectionisme. In de jaren dertig heeft dat geleid tot de opkomst van het fascisme en de tweede wereldoorlog. Natuurlijk is de toestand van uitbesteding aan de lage loonlanden onaanvaardbaar. Maar ik heb nog nergens gelezen hoe dat op een linkse manier kan opgelost worden.
Er is nog iets raars: Holemans stelt dat we door de coronacrisis het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen hebben bereikt, nodig om de doelstellingen te halen. Wil iemand me dan eens uitleggen hoe we die doelstellingen gaan halen als de economie terug op gang komt ? De klimaatactivisten zeggen dat het vijf na twaalf is. Zelfs als de Green Deal een succes zou zijn en daardoor de uitstoot van broeikasgassen zou dalen, is het gewoon niet mogelijk dat deze transitie zo snel zou gebeuren dat ze het probleem oplost. Ofwel maken de alarmisten ons iets wijs. Ofwel is elk optimisme ijdel en moeten we, naast het toch nodige terugdringen van de uitstoot, ook gaan focussen op schadebeperking. Denk aan dijken of milieuvriendelijke en energieloze airco’s.
Holemans wil een nieuw Sociaal-Ecologisch Pact in navolging van het Sociaal Pact na de Tweede Wereldoorlog. Ik ben er nog niet uit of je de economische toestand van nu kan vergelijken met die van 1944. Er zijn zeker raakpunten. Maar in ieder geval lijkt zo ’n nieuw Sociaal Pact weinig waarschijnlijk in een tijd dat het vorige Sociaal Pact systematisch wordt afgebroken.
Is er een momentum ? Als het momentum waar Holemans op rekent, er al geweest is, is het in ieder geval al voorbij, want in de laatste politieke enquete staat het klimaat helemaal onderaan bij de zaken die de mensen belangrijk vinden.
Komaan denktankers, ik steun elke actie voor een beter milieu, en voor de strijd tegen de armoede en gerechtigheid. De eis voor een rijkentaks is op dit ogenblik misschien het enige haalbare. Maar van een denktanker verwacht ik dat hij ook naar fundamentele oplossingen zoekt. En dan komt het kapitalisme in beeld !