De ziekte van deze tijd

LSP

Moeten hulpverleners straks kiezen welke jongere van zelfmoord wordt gered en welke niet?

De tekst hieronder is een samenvatting van een opiniestuk ondertekend door 83 Franstalige kinderpsychiaters en psychiaters. Het verscheen op 25 januari op de website van La Libre met een volledige lijst van ondertekenaars.

Hoe is het in godsnaam mogelijk dat we in onze rijke, plaatselijk vredevolle, samenleving mensen zo in de steek laten als het op geestelijke zorg aankomt ? Hier past het woord schande.

Van de andere kant: als je ziet hoeveel mensen in de geestelijke miserie terecht komen, is de vraag gepast of het überhaupt wel mogelijk is om hier een antwoord op te geven. Hoeveel psychiaters moeten er eigenlijk bijkomen om die wachtlijsten op te lossen ?

Van de ene kant heb ik dus zo iets van: we moeten een tandje en zelfs een grote tand bijsteken in de zorg. Maar zelfs daarmee zullen we er niet komen, en dus kom ik op het punt waar ook die Franstalige psychiaters op wijzen: preventie.

Eigenlijk is het woord preventie niet helemaal juist.

Preventie is voorkomen dat er problemen ontstaan door van tevoren in te grijpen. (Wikipedia) Daarbij gaat het dus al om ingrijpen. Maar waarom eigenlijk moet er ingegrepen worden ? Dat is dan toch omdat er een dreiging is dat er problemen gaan ontstaan. Leg me nu dan eens uit waarom er in een normaal leven in een welvarend land een dreiging van geestelijke ongezondheid zou moeten zijn ?

Als het over fysieke gezondheid gaat hoor je dat bij wijze van preventie mensen een gezonde levensstijl zouden moeten aannemen: gezonde voeding en beweging. Ziekenkassen turnen zichzelf tegenwoordig om tot preventieve actiegroepen die een gezonde levensstijl promoten. Maar zou een gezonde levensstijl niet een evidentie moeten zijn ? 

Het feit dat een gezonde levensstijl moet gepromoot worden is een teken dat er iets grondig mis is in onze welvaartsstaat.

Hoe zit het eigenlijk met een gezonde psychische of mentale levensstijl ?

Nu vraag ik je: wat versta je onder een gezonde psychische levensstijl ? Bij een gezonde fysische levensstijl kunnen we ons allemaal iets voorstellen. Maar bij een gezonde mentale levensstijl ?

Hoe komt het eigenlijk dat wij ons zo weinig kunnen voorstellen bij een gezonde psychische levensstijl ?

Voor mijn part kan je nu aanhalen dat ten gronde die twee samen vallen. Maar als we er over nadenken is het toch goed om ook het onderscheid te maken.

Ik kan de vraag anders stellen: hoe zit het met het “geestelijk” leven van de mensen ? 

Ben ik mis als ik denk dat de overgrote meerderheid van de mensen zich weinig of niet de vraag stellen: “wat voor mens wil ik worden ?”

In welke mate werken mensen bewust aan hun emotioneel en psychisch leven ?

Neen, ik heb het nu niet over mindfulness of yoga, want dat zijn in onze westerse cultuur nogal oppervlakkige technieken, eigenlijk meer vlucht uit de werkelijkheid dan kracht in de werkelijkheid. 

Voortdurend kom ik mensen tegen die zich in een of ander opjagen, agressiviteit ontwikkelen… Als ik hen er dan op wijs dat ze daar niet gelukkiger van worden, bekijken ze mij alsof ik Poetin ben en krijg ik steevast de opmerking: ja maar, het is toch echt niet “just” ! Hun emoties gaan met hen op de loop en ze beseffen dat niet. Ze hebben gewoon nooit geleerd om bewust om te gaan met emoties en hun emoties te richten. Elk menselijk handelen vertrekt vanuit emoties. Waar geen gevoelen is, is geen leven. Een rots is gevoelloos en dus levenloos.

Wordt het niet tijd dat we mensen leren om hun emoties bewust in te zetten voor het goede handelen ? Let op het woordje bewust.

Tenslotte kan je pas van persoonlijkheid spreken als iemand bewust gewerkt heeft aan zijn emotioneel leven en aan de harmonie tussen emoties, ratio en wil.

Onze samenleving is daar niet mee bezig. Wij hebben de mens gereduceerd tot producent en consument. Als de meesten van ons eerlijk zijn, moeten ze toegeven dat hun leven gericht is op geld verdienen om van dat leven te kunnen genieten in de vrije tijd.

Dat mensen na corona “knaldrang” voelen is een signaal van leeghoofdigheid.

Ons denken en voelen wordt onvermijdelijk bepaald door de economie waarin wij functioneren. Het kàn niet anders of het economisch systeem heeft invloed op ons denken en voelen.

Zijn we het er over eens dat dat economisch systeem geestelijk niet zeer verrijkend is en weinig oproept tot menselijkheid ? Wees eerlijk: het is juist het tegenovergestelde.

Ik heb de tijd nog meegemaakt dat de TV een middel was voor “volksverheffing”. Wie daar nu over begint, wordt belachelijk gemaakt. Ah ja, want die volksverheffing brengt niets bij in het economisch gebeuren (tenzij ze commercieel wordt uitgebuit, maar dan verdwijnt de verheffing). De goedmenenden verantwoorden hun houding dan door het argument dat volksverheffing paternalisme is. Welaan dan: wij hebben in onze samenleving veel meer vaderlijkheid nodig ! Freud, sta op !

Ik ga hier nu geen analyse van vaderlijkheid ontwikkelen. Denk er zelf maar over na.

Armen focussen op overleven. Ik heb er geen ervaring mee, maar ik denk niet dat armen fel gestimuleerd worden om aan hun gevoelsleven te werken.

En dan kom ik de mensen tegen die tot “het kader” van het bedrijf horen, de hoogopgeleiden, intelligent… Maar hun gesprekken gaan enkel over verloning, carrière, chique auto’s, die laatste schitterende vakantie met die toch zo lekkere cocktails… Kortom geestelijk leven ze in een woestijn en cultiveren de grote leegte.

En de kinderen ? Hoe wil je dat de kinderen van die leeghoofdigen een sterk innerlijk leven ontwikkelen dat hen wapent tegen de onvermijdelijke moeilijkheden van het leven ? Ze worden gewapend om succesvol te zijn, maar het gaat om succes in een puur materialistische samenleving en voor het geestelijke leven worden ze niet opgeleid. Het zal wel dat ze geestelijk in de problemen komen.

Een en ander leidt tot generaties die gekenmerkt zijn door egocentrisme en narcisme waarbij ook “goed doen aan een ander” een egocentrische activiteit is. Welnu, egocentrische mensen zijn nooit gelukkige mensen.

Hiermee is zeker niet alles gezegd. Ik had het ook kunnen hebben over de gebroken gezinnen. Of over de bedienden in die verzekeringsmaatschappij die vijf minuten krijgen om iemand op te bellen en over te halen om een contract af te sluiten, en die een email krijgen als die vijf minuten om zijn met het bevel om af te sluiten. Daarbij worden die mensen constant onder druk gezet om altijd maar hogere streefcijfers te halen. Eigenlijk moet het niet verwonderen dat een aantal van hen uit de ramen springen. Het is gebeurd in Frankrijk, en het staat hier bij ons te gebeuren. 

Maar de geestelijke leegte en egocentrisme zijn fundamenteler.

Om het concreet te maken: als een bediende van zo’n verzekeraar iemand is met een sterk geestelijk leven en een sterke persoonlijkheid, richt hij een vakbond op en organiseert een opstand in zijn bedrijf. Die mens wordt niet depressief !