Streven
Over het ‘wij-zij’ denken of de kermisspiegel van het eigen gelijk
Op 5 maart poste ik op facebook: “
“Als je een gesprek wil beginnen over Oekraïne moet je altijd eerst de vraag stellen: “Wat denk je over Poetin.” Als het antwoord “een waanzinnige” is, heeft het geen zin om verder te praten, want dat betekent dat je gesprekspartner in de grijpklauwen van de Amerikaanse propaganda en manipulatie zit. Wat me daarbij opvalt: die mensen zijn op een of andere manier emotioneel verbijsterend sterk vastgeketend zodat ze tot argumentatie en nuance niet meer in staat zijn, ook al zijn ze intelligent.
Van de andere kant moet je natuurlijk ook zeer kritisch zijn voor jezelf met de constante vraag in hoeverre je zelf beïnvloed bent door de Russische propaganda, want die is evident even zeer actief als de Amerikaanse.”
Ondertussen ben ik zo ver dat ik mijn Amerikaans gehersenspoelde gesprekspartner nog één kans geef om te bewijzen dat hij in staat is om na te denken over de argumenten van anderen. Als blijkt dat dat niet zo is, pas ik toe wat ik hierboven stelde: het heeft geen zin om verder te praten en dus blokkeer ik hem/haar.
Toegegeven: soms speelt mijn slecht karakter me partner en gaat dat blokkeren samen met een gevoelen van minachting, soms ook van agressie. Maar daar ben ik niet fier op. Soms ook is er medelijden. Maar ook dat is natuurlijk niet onschuldig want blijk van een meerwaardigheidsgevoelen in mij. Het is een voortdurende opgave om daar tegen te strijden. Ik bén natuurlijk wel meer waard, maar ik mag me daar niet op voorstaan. (Lachje, zelfspot ! Alhoewel !)
Ondertussen zit ik wel met dezelfde vraag als Ludo Abicht (die ik zeer hoog schat): hoe komt het dat in deze tijd een echte dialoog zo moeilijk, zoniet onmogelijk is ?
Ludo gaat daar niet echt op in en beperkt zich tot de vraag of het aan de sociale media ligt.
Ik weet niet of de sociale media op zich daarin een rol spelen. Waarschijnlijk wel. Maar ik ben er van overtuigd dat er meer aan de hand is.
Zonder de pretentie te hebben om een totaal-analyse te maken, lijkt het me duidelijk dat er een samenspel is van verschillende factoren die mekaar beïnvloeden en versterken.
Allereerst leven we in een wereld die door de globalisering, samen met snelvaart van de wetenschappen en de technologische vernieuwingen ongelooflijk ingewikkeld is geworden. Dat ingewikkelde gaat samen met onbehapbaar snelle veranderingen, zodat de toestand er al anders uitziet nog voor een mens de huidige toestand heeft bemeesterd. Dat wekt angst.
We worden overspoeld door informatie en ook hier leidt de overvloed tot de onmogelijkheid om die informatie verwerkt te krijgen. Daarbij komen we er altijd opnieuw op uit dat die informatie niet (helemaal) klopte. Corona is daar een mooi voorbeeld van: als de wetenschappers vandaag een uitspraak deden, moesten ze een week later toegeven dat het toch een beetje anders was dan ze gedacht hadden. De term “voortschrijdend inzicht” was nooit uit de lucht. Maar als dat voortschrijdend inzicht met een sneltreinvaart op je afkomt, kàn je toch niet anders meer dan de vraag stellen: als wat gisteren waar was, nu niet meer waar is, waarom zou ik dan voor waar aannemen wat me vandaag voor waar wordt aangepraat ? Dan heb ik het hier over de “wetenschap” ! Als er van iemand waarheid wordt verwacht is het toch van iemand “die het kan weten” ? Is het dan verwonderlijk dat er bij de mensen een soort van houding ontstaat waarbij ze niet meer geloven in de waarheid ? Ze geloven niet meer dat er een waarheid is… Dan schiet nog enkel de eigen waarheid over.
Een onbevatbare wereld zonder waarheid leidt onvermijdelijk tot een diep gevoelen van angst. De mensen zijn zich niet zo maar bewust van die angst. Dat maakt het ook onmogelijk om er mee om te gaan. De oorlog doet daar ook al geen goed aan.
Als ik mensen confronteer met de idee dat de oorlog in Oekraïne door de VS is uitgelokt om de oorlog tegen China voor te bereiden, krijg ik alle mogelijke drek over me heen omdat ik de waanzinnige Poetin steun. Die mensen weigeren er zelfs maar over na te denken. Ik denk dat er een zodanige onbewuste angst voor die derde wereldoorlog in hen leeft, dat ze met alles wat ze in zich hebben weigeren om er zelfs maar aan te denken. Als Poetin de schuldige is, moet je niet verder nadenken. En die Poetin kunnen we nog wel aan…
Als je die angst combineert met de vlucht in de eigen waarheid, heb je waarschijnlijk al een beetje inzicht in wat er speelt.
Jullie weten dat ik hersenspoeling en manipulatie hét voornaamste probleem van deze tijd noem. Ik stel dan dat manipulatie natuurlijk van alle tijden is. Maar nu bouwt manipulatie op wetenschappelijke kennis op universitair niveau en brengen de technologische ontwikkelingen (gsm) de manipulatieve krachten constant in tijd en ruimte bij de massa. Bij die manipulatieve krachten hoort de beeldcultuur. Ik heb het enkele dagen geleden nog daar over gehad.
Maar nu zou ik bij dat wetenschappelijke, de technologische mogelijkheden en de beeldcultuur nog de angst en het probleem rond de waarheid er willen aan toevoegen. Van de ene kant is de kracht van de manipulatie die geweldig toegenomen, maar ook aan de kant van de ontvanger is de toegankelijkheid voor manipulatie sterk vergroot.
Een gemanipuleerde kàn niet luisteren naar een ander.
Als je het zo bekijkt is het misschien zelfs nog verwonderlijk dat er nog zoveel mensen toch in staat zijn tot een echte dialoog. Maar dat er een probleem is, is zeker, net zoals het zeker is dat het een enorm probleem is.
Zijn er oplossingen ? Ik zie ze niet zo dadelijk.
Maar het lijkt duidelijk dat de mensheid op zowat alle vlakken van het menselijke bestaan in zeer ernstige crisissen zit die haar voortbestaan op het spel zetten. (De crisis in het kapitalisme, milieu, oorlog, armoede en migratie.) De mensheid staat voor de opgave om een grote stap vooruit te zetten in menselijkheid om te overleven als soort.
Laat me nu even optimistisch zijn. Zeker speelt hier voor mij ook mijn christelijk geloof in mee: misschien tegen beter weten in, geloof ik echt dat de mensheid die opgave aankan.
Anders heb ik mijn boek Eutopia voor niks geschreven.
PS Je kan Eutopia op deze website onder de rubriek Publicaties gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat.