Een visie op werk

Het Laatste Nieuws

Brits onderzoek: de ‘optimale dosis werk’ bedraagt acht uur per week Werken is niet alleen nodig om onze portemonnee te vullen, maar ook voor ons welzijn. In een studie rond meer dan 70.000 proefpersonen hebben Britse onderzoekers bepaald hoeveel we minimaal moeten werken om ons gelukkiger te voelen. De ‘optimale dosis werk’ bedraagt acht uur per week.

Een interessant artikel dat vraagt om verdieping. Het legt een verband tussen werk en welzijn, en concentreert zich op het aspect tijdsduur. De onderzoekers geven zelf aan dat, bijvoorbeeld, de aard van het werk niet mee is onderzocht. Daarom volgende bedenking:

Menswaardig werk omvat vier elementen:

1. Ik werk om fatsoenlijk mijn kost te verdienen. Fatsoenlijk gaat twee richtingen uit: voldoende en niet te veel. Niet teveel betekent dat ik niet werk om rijk te worden en in luxe te leven. Mijn persoonlijke rijkdom is verbonden met die van alle anderen. Of nog: fatsoenlijk betekent dat ik kan leven op het peil van de anderen, maar ook niet boven dat peil.

2. Ik werk om mezelf te ver-werk-elijken. Mensen verwerkelijken zichzelf in studie, in spel, in sport, muziek, religie… op lichamelijk, geestelijk en spiritueel gebied, maar ook in arbeid. Mijn arbeid moet zodanig zijn dat ik daarmee mijn talenten en vaardigheden ontwikkel, maar ook mijn persoonlijkheid. Arbeid die mij dit niet toelaat, meer nog: mij daar niet toe uitdaagt is geen menswaardige arbeid. Bandwerk is dus verboden.

3. Ik werk om anderen dienst te bewijzen. Waar de twee vorige punten ik-gericht zijn (niets op tegen !) moeten we nu de zaak opentrekken. De mens is niet alleen een ik, maar een wezen dat essentieel relationeel is en dus moet dit aspect ook in de arbeid aanwezig zijn. Dit vraagt twee richtingen: a. ik zelf moet werken aan een ingesteldheid waarin ik mijn arbeid als dienstbetoon zie en beleef. En b. de aard en organisatie van de arbeid moeten zodanig zijn dat dit mogelijk is.

4. Ik werk om deel te nemen aan de opbouw van een groter geheel. In dat grotere geheel zijn er twee dimensies:

a. de samenleving: mijn arbeid is er niet alleen voor mezelf of voor wie ik er dienst mee bewijs, maar is ook een dienst aan de samenleving als geheel. Hier krijgen we een verdieping van het persoonlijkere vorige punt naar het grotere geheel. Ook hier weer de twee richtingen: de arbeid moet zodanig zijn dat ik hem zo kàn zien en beleven, en ik moet dan nog zelf deze houding ontwikkelen.

b. Gods mooie schepping. Ongelovigen krijgen de toelating om “God” hier weg te laten. In bijbels perspectief krijgt dit echter ook weer een diepere dimensie dan enkel het respect voor de natuur, de zorg om het milieu of klimaat. Ik herhaal het citaat uit het scheppingsverhaal:  „ … en God plaatste de mens in de tuin van Eden om die te bewaken en te bewerken…” Dat omhelst verantwoordelijkheid om ongeschonden te bewaren (bewaken), maar, in het kader van een tuin ook „verfraaien” (bewerken). Mijn tuin mag ik-gericht zijn op nut (groenten) maar een tuin heeft ook bloemen… De zorg om het milieu gaat dus verder dan enkel de zorg om de leefbaarheid voor de mens… Ik geef toe: dit idee moet in concreto nog verder uitgewerkt worden. Het is geniaal van de bijbel om dit zoveel jaren geleden al in te zien, maar misschien is de mens pas nu in staat om dit waar te maken.

Ik ben het dus eens met de onderzoekers dat iedereen aan het werk moet, op voorwaarde dat voldaan is aan de vier bovenstaande principes. Een werkloosheidsvergoeding grijpt enkel in op het eerste principe van kost verdienen. Bij werkloosheid is er dus veel meer nodig dan enkel een vergoeding. 

De auteurs wijzen een basisinkomen af. Ik denk dat ze zich daarin vergissen. Ze geven de indruk dat een basisinkomen een definitieve installering in de werkloosheid zou zijn. Dat is niet noodzakelijk zo.

Om het probleem op te lossen moeten we een onderscheid maken tussen twee soorten werk: werk in de productie, waarbij productie zowel op materiële productie als op dienstverlening kan slaan, en waarbij een loon wordt betaald. Maar er is ook werk dat misschien niet dadelijk als zodanig erkend wordt, zoals mantelzorg, het voorzitterschap van een amateur-sportclub, de opvoeding van de eigen kinderen… kortom alle vormen van vrijwilligerswerk en bijdragen tot de opbouw van de samenleving waarvoor geen loon wordt betaald. Die vormen van werk zouden gekoppeld kunnen worden aan een basisinkomen. Mensen kunnen dan ook beide vormen van werk en inkomen combineren.

Nu hoor ik de wolven al huilen in de bossen (homo homini lupus – de mens is een wolf voor de andere mens). Want, inderdaad, deze visie op werk en op basisinkomen is niet realistisch in het kapitalisme.

Dan kan je twee besluiten trekken: we vergeten menswaardig werk zoals het hierboven beschreven is, omdat het niet mogelijk is in het systeem. Of we vervangen het systeem. Mijn keuze is gemaakt.