Interessante lectuur, maar mijn bijdrage is interessanter.

MO*

Verbouwen of afbreken: enkele beschouwingen bij het neoliberale model

De val van de muur ligt alweer een tijdje achter ons. Heel even leek het er op dat tijdens dat kantelpunt het neoliberale marktmodel alles overwon en wereldwijd grenzeloos toegepast zou worden. Dat leek een korte tijd zelfs goed te gaan, met snelle groei, vooral in ontwikkelingslanden. Maar nog voor het einde van het eerste decennium van de nieuwe eeuw volgde een ernstige financieel-economische crisis die de barsten en gebreken van het model toonde — voor wie ze niet al eerder wilde zien. Nog eens tien jaar later is de literatuur met kritische stemmen over het neoliberale model aanzienlijk gegroeid.

Het is mooi dat  Melanie Schellens ons laat delen in haar zomerlectuur. Maar als ik me op het einde afvraag: wat ik nu eigenlijk geleerd heb, is het antwoord: niets, of toch heel weinig.

Het gaat over het neoliberale model en zijn zwakheden. Maar ik heb geen dikke studies nodig om te weten dat dat model tot de afgrond leidt. We beleven gewoon een fase in het kapitalisme die de laatste is in de grote cyclus van grote oorlog naar grote oorlog.

Er zijn goedmenende linksen die in navolging van Marx geloven dat het kapitalisme op een bepaald moment zijn eigen ondergang graaft. Dat is ook zo, maar, anders dan Marx dacht, is het nu wel duidelijk dat dat niet het einde betekent van het kapitalisme, want het heeft een strategie om toch te overleven: de grote oorlog. Het kapitalisme leidt onvermijdelijk tot een toestand waarbij wereldwijd een grote overproductiecapaciteit samengaat met een groot teveel aan arbeidskrachten. Die toestand is het resultaat van een vicieuze cirkel en kan dus enkel opgelost worden door het tegelijkertijd massaal vernietigen van productiecapaciteit, en van arbeidskrachten. De oorlog is daarvoor het geschikt middel. Na de oorlog zijn de fabrieken kapot gebombardeerd, en de mensen kapot geschoten. Zaak opgelost. De cyclus kan opnieuw beginnen. En de rijken zijn nog rijker geworden.

Ik heb eerder in mijn blogs het mechanisme van die vicieuze cirkel al aangebracht. Sta me toe het hier rudimentair samen te vatten: de concurrentie verplicht producenten om zoveel mogelijk te produceren op zo weinig mogelijk tijd, en tegelijkertijd de arbeiders zo weinig mogelijk te betalen. Maar als je wereldwijd de beste koppen inzet om de productiecapaciteit te verhogen, en tegelijkertijd de massa zo weinig betaalt dat ze niet meer genoeg kan consumeren, krijg je de vicieuze cirkel waarin het tekort aan consumeren de overproductiecapaciteit opdrijft, en de overproductiecapaciteit weer de consumptie vermindert omdat ze leidt tot werkloosheid. De motor van het molentje is de concurrentie.

Over dat soort bedenkingen lees ik niets in de zomerlectuur van Melanie. Het is overduidelijk dat de wereld van de economen totaal vastzit in het kapitalistische denken, en eigenlijk zelfs niet meer nadenkt over de essentie van het kapitalisme.

Als op het einde verwezen wordt naar Frank Vandenbroucke en Luc Cortebeeck, weet ik genoeg. Vandenbroucke is een fan van Rawls, een liberaal denker met een sociaal sausje. Cortebeeck is nog erger: al als voorzitter van het ACV was hij verkocht aan het kapitaal. Ik herinner me hoe linkse ACV-ers bij het ontslag van de eveneens verbrande Jef Houthuys enthousiast waren over het aantreden van de echt linkse Cortebeeck. Maar ook hoe snel dat enthousiasme voorbij was toen ze vaststelden, dat die in het zelfde bedje ziek was als Houthys. Cortebeeck is ook de man die het kapseizende schip van het ACW gelijk een rat verliet juist voor het losbarsten van de Arco-affaire. Nu is hij goedbetaald voorzitter van de Internationale Arbeidsorganisatie, een instelling die sinds haar ontstaan geen enkele concrete bijdrage heeft geleverd in de mondiale strijd tegen het kapitaal. In 2018 kreeg hij het ereteken van  Grootofficier in de Kroonorde. Dat betekent dat hij wordt gewaardeerd door het kruipsel van Laeken, de spin in het web van het belgische grootkapitaal.