Ik ondervind dat nogal wat linkse vrienden mij in een rechtse hoek duwen als ik het over het klimaat heb. Ze zijn er van overtuigd dat het klimaat een links thema is. En ik ondervind dat ze me niet begrijpen als ik het over Greta Thunberg heb. Vermits het over een kind gaat, worden velen dan ook emotioneel en dat maakt hun reacties tegenover mij niet fijn. Nu, op zich storen die reacties me niet. ik kan wel tegen een stootje (zegt de narcist). Maar los dus van mijn persoontje, is het thema wel belangrijk, en wil ik dus uitleggen wat er in mijn ogen speelt.
Allereerst dit: als ik het over Greta Thunberg heb, heb ik het niet over het meisje als persoon. Met het meisje heb ik medelijden. Ze zegt dat ze haar jeugd hebben afgenomen. Dat is ook zo. Maar anders dan zij denkt, is die jeugd niet afgenomen door de bonzen van de VN – althans niet meer dan dat die de jeugd van alle jeugdigen afnemen – maar wel door de mensen die zich van haar hebben meester gemaakt.
Ik hoop dat niemand wil ontkennen dat er achter Greta een hele organisatie schuilgaat.Ik geloof dat Greta aanvankelijk op eigen initiatief haar toen nog eenzame actie is begonnen. Maar dan hebben mensen haar opgemerkt en de mogelijkheden gezien om het meisje te gebruiken voor hun perfide doelstellingen. Verder leg ik uit wat volgens mij die perfide doelstellingen zijn. In ieder geval is het niet Greta zelf die het allemaal organiseert en bekostigt. Als je de intensiteit van haar actie in rekening brengt, gaat het om een hele organisatie met mensen die daar een dagtaak aan hebben. Waar leven die dan van ? Er zit dus kapitaal achter haar beweging. Welk kapitaal ?
Die vraag brengt me op de doelstellingen. Als ik de doelstellingen ken, weet ik ook welk kapitaal.
De doelstelling van Greta is duidelijk: de aanpak van het klimaatprobleem. Ik ben er van overtuigd dat het meisje eerlijk is. Maar is dat ook de doelstelling van het kapitaal achter haar ?
Greta is geboren in 2003. Al in 1997 was er de conferentie van Kyoto waar internationale afspraken werden gemaakt over het terugdringen van de CO2. Het is duidelijk dat die beweging niet echt op gang is gekomen. De naties willen niet mee. Een aantal belijden het geloof, maar doen er dan niets aan. Vele naties zeggen gewoon dat ze niet meedoen. Om de doelstellingen te halen moest er wereldwijd druk worden ontwikkeld om de naties tot handelen te dwingen. Greta is een enorme troef om mensen op gang te krijgen om die druk uit te oefenen. Als je mensen in beweging wil krijgen, moet je een kind opvoeren.
Ik beweer niet dat er geen klimaatprobleem is. ik weet het niet. En ik beweer niet dat de CO2 daar geen rol in speelt. Ik weet het niet. Het gezagsargument van de massale wetenschappelijke consensus overtuigt me niet. Maar eigenlijk doet het niet terzake.
Het is duidelijk dat het terugdringen van de CO2 enorme economische gevolgen zal hebben. Het komt er op neer dat een ongewoon grote en snelle vernieuwing zal moeten doorgevoerd worden waarbij dus enorme hoeveelheden nieuwe producten op korte tijd op de markt zullen komen, ook terwijl de “oude” producten nog bruikbaar zijn. En dat in een tijd van grote overproductiecapaciteit.
Overproductiecapaciteit is een toestand die in het kapitalisme in een bepaalde fase onvermijdelijk is als gevolg van de vrije markt en de concurrentie. Het komt er op neer dat wie een product wil verkocht krijgen, dat product zo goedkoop mogelijk moet produceren. Dat betekent dat er zoveel mogelijk moet geproduceerd worden op zo kort mogelijke tijd, met zo weinig mogelijke kosten. De slimste ingenieurs zijn met dat probleem bezig. In ieder geval leidt het systeem tot een enorme productiecapaciteit. Die capaciteit wordt in deze tijd nog vergroot door de technologische vooruitgang. Als de consumptie de productiecapaciteit niet kan volgen, ontstaat er overproductiecapaciteit. Nu zit er in het systeem een innerlijke tegenspraak: want de consumptiecapaciteit wordt bepaald door de lonen van de werkende massa. Maar door de concurrentie en de noodzaak om zo goedkoop mogelijk te produceren, moeten de lonen ook zo laag mogelijk liggen. Dat betekent dat het systeem zichzelf tegenwerkt. Het kapitalisme verloopt dan in fasen. Vertrekkend van grote vraag (bijvoorbeeld na een oorlog) wordt de productie opgedreven. Er is dan meer vraag dan productiecapaciteit. Dan komt er een fase van evenwicht. Tenslotte belanden we in een fase van overproductiecapaciteit. Het is duidelijk dat we nu in zo’n fase zitten. Op dat ogenblik staat het systeem op instorten. Het terugdringen van de CO2 en de daar uit volgende enorme en snelle vernieuwing van producten kan die instorting tegengaan, of in ieder geval uitstellen. Dat is het belang van het kapitaal bij de verkondiging van de hoogdringendheid van de klimaatmaatregelen.
Ik ben er van overtuigd dat dit de achtergrond is van de geweldige energie die de VN steken in de klimaatactie. Dat maakt die actie sowieso verdacht.
Morgen meer.