MO*
Tevredenheid is de grootste vijand van economische groei
De grootste misdaad tegen de mensheid ooit
Een goed artikel met een thema dat me nauw aan het hart ligt. Ik zou het zelf niet zo goed kunnen verwoorden.
Reclame maakt de massa ongelukkig en enkelen rijk. Maar reclame maakt mensen niet enkel ongelukkig door dat ze ontevredenheid wekt, maar ook doordat ze manipulatie is. Een gemanipuleerd mens is geen vrij mens, en een onvrij mens kan niet gelukkig zijn. Een onvrij mens kan zich goed voelen, maar dat is niet hetzelfde als gelukkig zijn. Sta me toe om dat op een heel simpele manier duidelijk te maken: als een arts je het verdovende masker opzet voor een operatie ga je je dadelijk goed voelen. Maar ben je dan gelukkig ?
Zich goed voelen is iets oppervlakkigs. Het is een aangename gewaarwording. Maar het is eigen aan gevoelens dat ze voorbij gaan. Dat is maar goed zo, want hoe zou ons leven er uit zien als droefheid of woede niet zouden voorbijgaan ? Zich goed voelen is dus per definitie iets wat voorbijgaat en dan een moet de mens op zoek naar een nieuwe aangename gewaarwording.
Als je iets nieuws hebt gekocht, begint de handleiding dikwijls met een proficiat. Voor de reclame man is het belangrijk dat je je door de aankoop goed voelt. Maar hij weet ook dat dat gevoelen voorbij gaat, en zonder er over na te denken ga je dus op zoek naar een nieuw proficiat. De reclame zorgt er dan voor dat je die proficiat weer gaat zoeken in een nieuwe aankoop. Maar dat maakt je dus niet gelukkig.
Geluk is geen gevoelen, maar een manier van zijn. Je hebt gelukkige mensen en ongelukkige mensen. Mensen die gelukkig zijn, en mensen die ongelukkig zijn. “Zijn” en niet “voelen”. Gelukkige mensen worden niet zo maar ongelukkig door een tegenslag. Die tegenslag kan maken dat ze zich even niet goed voelen, maar maakt hen niet ongelukkig.
Gelukkig zijn is iets wat je wil; iets waar je bewust mee bezig bent en waar je aan werkt. Het vraagt inspanning om bij tegenslag of als je je slecht voelt, gelukkig te blijven. En natuurlijk is gelukkig zijn niet iets wat levenslang gegarandeerd is en kunnen er omstandigheden komen waarin geluk omslaat in ongeluk omdat je innerlijk te zwak bent om de inspanning te leveren. De ene mens heeft al wat meer innerlijke kracht dan de andere.
Maar aan die innerlijke kracht kan je werken. Ik kan hier niet ingaan op manieren om daar aan te werken, maar wil toch wijzen op het belang van stilte en op het voorbeeld van monniken. Ja, ik drink graag een Orval.
Waarom draaf ik hier zo door over dat gelukkig zijn ?
Wel, het is dus mogelijk om niettegenstaande de reclame toch gelukkig te zijn. Maar dat vraagt inspanning en onthechting. Onthechting betekent vrijheid tegenover het materiële. Natuurlijk is die vrijheid niet absoluut. Een mens moet nu eenmaal eten, zich beschermen tegen koude enz. En er is niets op tegen om te genieten van de lekkere en aangename dingen van de schepping. Maar je kan niet genieten van iets wat noodzakelijk is. Eten is noodzakelijk, en je kan genieten van eten, maar dat genot ligt dan niet in het eten, maar in wàt je eet. Het ligt in iets wat niet echt nodig is om te overleven. Echt genieten van iets kan enkel als je het niet nodig hebt, als je er vrij tegenover staat. Hoe minder je nodig hebt, hoe meer je kan genieten.
Ik heb het nu expliciet over het materiële, want hechting aan andere mensen maakt niét onvrij. Integendeel, ze is nodig om vrij en gelukkig te kunnen zijn. Natuurlijk bestaan er ziekelijke vormen van menselijke hechting. Jaloezie is er een van. Maar een mens kan nooit alleen gelukkig zijn.
Terug naar het artikel op MO*
Op het einde komt de aap uit de mouw. De Jaeger geeft als oplossing voor het probleem van de reclame dat we naar “Life Long Guarantee” producten moeten. Ik ben voor die producten. Maar mag je voor die producten dan wél reclame maken ? Is een belastingvermindering op die producten niet ook een vorm van reclame ?
Ik ben er tegen dat de staat mijn gedrag stuurt. Niemand moet mijn gedrag sturen, en zeker al niet via de belastingen, want dan laat ik mij sturen door het materiële en betekent het dat ik me weer aan het materiële hecht.
Eerst en vooral is de staat op zich onbetrouwbaar. Een linkse regering zal mijn gedrag naar links sturen, een rechtse regering naar rechts. Vandaag is er een rechtse regering, maar na de volgende verkiezingen zou het een linkse kunnen zijn. Wat is dat gestuur dan voor nonsens ?
Ja, groene vrienden, dat geldt ook voor het klimaat en milieu. Ik ben geen ezel die je met wortel en stok naar het door jou gewenste gedrag drijft.
De weg die De Jaeger inslaat is een doodlopend pad. Als je écht het probleem van de reclame wil oplossen, moet je reclame gewoon verbieden. Je moet niet mijn gedrag sturen, maar de samenleving zo organiseren dat ik zo weinig mogelijk gehinderd wordt in mijn innerlijke strijd om onthechting; dat ik vrij kan genieten; en als ik onthecht ben van het materiële kan ik me beter hechten aan mijn vrienden, en zal ik gelukkiger zijn.
Maar ja, die samenleving is niet mogelijk binnen het kapitalisme.