De Groene Amsterdammer
Ewald Engelen is een verstandig man, antikapitalist en intellectueel eerlijk. Maar dat betekent niet dat ik het altijd eens moet zijn met hem.
Natuurlijk is zijn beschrijving van Europa correct. Europa is een constructie van het Duitse en Franse grootkapitaal.
Ik wil wel aannemen dat er stichtende politici zijn geweest die ook wel oprecht begaan waren met de vrede en absoluut geen derde Europese oorlog meer wilden. En natuurlijk is die vrede een enorm belangrijke goede zaak voor de Europese burgers, maar tegelijkertijd was ze ook van kapitaal belang voor het grootkapitaal dat zich geen nieuwe oorlog meer kon permitteren. Als de vrede in Europa niet nodig zou geweest zijn voor het grootkapitaal, zou het Verenigd Europa er nooit gekomen zijn.
Ook de confrontatie met de Amerikaanse economie (het Marshall plan) deed het besef groeien, dat enkel een eengemaakte Europese economie nog een rol van enige betekenis kon spelen op het wereldtoneel.
Globalisering betekent dat productielijnen over de hele wereld worden gespreid (Wikipedia). Dat wordt mogelijk gemaakt door de informatie- en communicatietechnologie. In die strikte betekenis begint de globalisering rond de jaren tachtig. Maar ik ben er van overtuigd dat de globalisering eigenlijk al begonnen is tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die wordt niet voor niets een Wereldoorlog genoemd.
Het probleem met de kapitalistische economie ligt er in dat ze altijd een strijd is omdat de motor van die economie de concurrentie is. Gedurende bepaalde periodes wordt die strijd op niet-gewapende wijze gevoerd, maar de logica van de concurrentie waarbij er toestanden worden gecreëerd waarin kapitalisten met de rug tegen de muur worden geduwd, en de escalatie die eigen is aan elke strijd, maken dat vroeg of laat de niet-gewapende strijd overslaat naar het slachtveld. Wie wil overleven kan er dan maar beter voor zorgen dat hij groot en machtig genoeg is. De Tweede Wereldoorlog heeft duidelijk gemaakt dat Duitsland en Frankrijk apart niét groot en machtig genoeg waren, en dus was het samengaan van de beide grootkapitalen gewoon noodzaak. Dat samengaan bracht vrede in Europa, maar was tegelijkertijd een stap naar de volgende oorlog.
Laat ons dus Europa niet idealiseren. Door het aanvankelijke concept en de eigenheid van het kapitalisme is een sociaal Europa gewoon onmogelijk. Europa is het enige werelddeel waarin sterke vakbonden actief zijn. En toch slagen die er niet in om een Europese sociale zekerheid te bevechten. Er is wél een Verenigd Europa van het Verenigde Grootkapitaal, maar geen Verenigd Europa van de Verenigde Werkers.
Tot dusver het gelijk van Ewald Engelen.
Maar heeft Ewald ook gelijk als hij de brexit toejuicht ?
Eerst en vooral is hij naïef. Ewald schijnt te denken dat het na de brexit beter zal gaan in het Verenigd Koninkrijk. Voor hem is Johnson geen neoliberaal, maar een burkeaanse conservatief. Dat kan je dan ook zeggen van Bart De Wever. Ik denk dat de linksen in dit onland het daar niet eens mee zijn.
Ewald is zo slim om te zeggen dat het niet zeker is dat het beter zal gaan in het VK. Maar hij ziet wel gunstige voortekenen. Ik zie die niet. De onderhandelingen tussen het VK en Europa moeten nog beginnen, maar nu al slijpt Johnson de messen en stelt eisen die voor Europa onaanvaardbaar zijn. Dat kan onderhandelingstactiek zijn. Maar ik denk dat er meer kans is dat het gewoon zo is, dat Johnson eigenlijk niet wil dat die onderhandelingen lukken. Het is nu eenmaal zeker dat er in de City of London, het financiële hart van Londen, gedroomd wordt van een Singapore aan de Theems, een belastingparadijs waarin de rijken en hun bedrijven weinig of geen belastingen betalen. Mensen die hier bij ons aanklagen dat grote bedrijven zo weinig belastingen betalen, kunnen daar niet gelukkig mee zijn.
Zit Johnson op de lijn van de kapitalisten van de City ? Het is niet duidelijk. Je zou denken van niet, want voor die kapitalisten zou een brexit welgekomen zijn, en Johnson heeft niet gestreefd naar een brexit. Maar je zou daarbij ook kunnen denken dat de tweespalt van de bevolking in het VK met daarbij toch een grote weerstand tegen de brexit, een harde brexit tactisch gezien niet mogelijk maakte. Nu is de brexit een feit, en de Britten kunnen niet anders dan er zich bij neerleggen. Maar een harde brexit is nog altijd mogelijk. Het volstaat om de onderhandelingen met Europa te doen mislukken.
De hystericus Guy Verhofstadt, graaier van beroep, pleit voor een Verenigd Europa, naar het voorbeeld van de VS. Dat zou betekenen dat het Franse – en het Duitse grootkapitaal niet enkel meer samenwerken, maar ook in mekaar vloeien. Daar is iets voor te zeggen. Als het er om gaat om stand te houden in de geglobaliseerde wereld, ook tegenover grote economieën als de Chinese, zou een Verenigd Europa sterker staan.
Nationalisten zoals het vlaams blok willen Europa als een samenwerking van volkeren. Die volkeren vallen niet samen met de huidige staten. belgië is daar een mooi voorbeeld van. Dat zou de eenheid van Europa niet ten goede komen.
Geen van beide visies brengt iets bij voor de gewone werker. De macht blijft hoe dan ook bij het kapitaal liggen.
Geen van beide visies verandert iets aan de oorlogsdreiging. Binnen het kapitalisme is er geen oplossing.