Grenzeloos
Het campagneteam van Bernie organiseert arbeidsmigranten bij de fabriekspoorten
Een interessant verhaal. Trump won de verkiezingen door te tweeten, maar algemeen gesteld: door slim gebruik te maken van de moderne communicatiemiddelen. Maar daarmee verzeilt hij in de meest stupide oppervlakkigheid. Het is beschamend voor de massa dat Trump haar denkvermogen zo laag inschat, en nog erger: dat ze er in trapt en hij gelijk krijgt.
Daartegenover stelt Sanders een vorm van propaganda die uitblinkt door ernst en diepgang. Zijn succes bewijst dat de massa niet dom is, als je de mensen uit de massa haalt en als individuen benadert.
We zitten dus met het feit dat mensen in massa gemakkelijk gemanipuleerd worden en vatbaar zijn voor plat populisme. Hitler had dat zeer goed begrepen.
Van de andere kant blijken de mensen niet dom als je ze persoonlijk aanspreekt. De tegenstanders van het hedendaagse populisme moeten daar toch maar eens over nadenken.
Er zijn natuurlijk bedenkingen bij dit verhaal van Iowa. Tenslotte gaat het hier over een relatief klein aantal kiezers. In totaal zijn er in Iowa 170.000 mensen komen stemmen. In het verhaal van dit artikel is er sprake van 15 ! kiezers.
Zojuist stelde ik dat de mensen, individueel niet dom zijn. Maar ik wil de intelligentie van veel mensen ook niet overschatten. Er zijn natuurlijk veel soorten intelligentie, en ik ken mensen die je geen probleem moet voorleggen dat een beetje abstract is, maar die enorm intelligent zijn als het gaat om het oplossen van praktische problemen, ook als die technische kennis vragen. Ze blijken op dat terrein veel intelligenter dan ik. Maar ik ondervind ook in gesprekken dat zelfs mensen met een diploma problemen hebben om na te denken over het kapitalisme als systeem. Als je overschakelt van “kapitalist” naar kapitalisme, haken ze af. Meer concreet: ze willen wel strijden tegen de kapitalisten, want die zijn concreet en tastbaar, maar ze willen niet strijden tegen het systeem. Of nog: ze begrijpen wel de tegenstelling: kapitalist – arbeider. Maar niet de tegenstelling kapitaal-arbeid. Ik zal daar verder nog iets over zeggen.
Het kan natuurlijk zijn dat het geen toeval is, dat het succes van Sanders te vinden is bij “buitenlandse” arbeiders. Waarschijnlijk zitten er daar een aantal tussen die ingenieur hadden kunnen worden als ze in betere omstandigheden waren opgegroeid.
In dit artikel wordt gezegd: “Sanders heeft zijn campagne neergezet als een instrument voor een massabeweging van arbeiders, verenigd over de grenzen van culturele, raciale en nationale verschillen heen.” Voor mij is hier het woord beweging interessant.
Ik ben er van overtuigd dat de linkse strijd enkel zin heeft in het kader van een beweging.
Een beweging is een netwerk van mensen die vanuit een bepaalde visie en overtuiging “in beweging” willen komen om te ijveren voor de verwezenlijking van hun idealen.
In de strijd tegen het kapitalisme als systeem heeft het geen zin om de mensen in beweging te krijgen voor een pensioen van 1500€. Het is goed om te ijveren voor dat pensioen, maar een pensioen is geen visie of overtuiging en evenmin een ideaal. Als je dat pensioen voorstelt als een oplossing voor de problemen die het kapitalisme meebrengt, maak je de strijd tegen het kapitalisme overbodig.
Hét zwakke punt in heel het verhaal van Sanders is wel dat zijn beweging verbonden is aan een politieke partij. De beweging is natuurlijk wel nuttig om verkiezingen te winnen, maar wat daarna ?
Veronderstel dat Sanders president wordt. De kans ik klein dat hij zelfs slechts een klein gedeelte van zijn programma kan verwezenlijken. Tenslotte maakt hij deel uit van de Democratische partij die in haar geheel even goed verbonden is met het Amerikaanse grootkapitaal als de Republikeinen. En de felste tegenstanders van Sanders en zijn democratisch socialisme, vind je binnen de eigen partij van Sanders. Die tegenstanders zullen niet van mening veranderen als Sanders president wordt. Met andere woorden: Sanders kan niet anders dan zijn kiezers ontgoochelen.
Een doeltreffende massabeweging heeft enkel kans op slagen als ze mensen bereikt over de partijgrenzen heen. Maar als de beweging verbonden is met één partij, maakt ze het voor mensen van andere partijen moeilijk om aan te sluiten bij de beweging, ook als ze zouden sympathiseren met de boodschap van de beweging.
Een partij kan niet anders dan streven naar electoraal succes. Zonder dat succes is ze zinloos.
Maar als dat succes vereist dat de strijd tegen het kapitalisme op het achterplan moet worden gezet, is een antikapitalistische partij even zinloos, ook al boekt ze electoraal succes.
De enige weg is een antikapitalistische beweging, los van alle partijpolitiek. Die beweging moet mensen inzicht geven. Ze moet informatie verschaffen die de onmenselijkheid van het kapitalisme als systeem aantoont en duidelijk maakt dat er binnen het kapitalisme geen oplossing is voor de menselijke problemen. En ze moet dat doen op een wijze die voor alle mensen begrijpelijk is. Die beweging moet didactici aan het werk zetten om de massa te kunnen bereiken. Ik spreek hier met opzet niet over psychologen, en al evenmin over de immoreelsten van alle moderne wetenschappers: de communicatiespecialisten. Want succes dat het resultaat is van manipulatie, is moreel verwerpelijk. Ik ben er van overtuigd dat het onmogelijk kan leiden tot een betere menselijke samenleving. Je kan menselijkheid niet bouwen op het omlaag halen van menselijkheid, wat manipulatie toch is.
Wat er moet gebeuren als die beweging een groot aantal mensen zou bereiken, weet ik niet. Maar één ding is zeker: zonder die beweging komen we nooit tot een menselijke samenleving.
In mijn boek Eutopia probeer ik – probeer ! – een beeld te geven van hoe zo ’n samenleving er uit zou kunnen zien. Je kan het gratis lezen en/of downloaden, ook in ebook formaat, op www.maymarx.be