Gisteren toonde ik aan dat het bestaan van onze sociale zekerheid geen bewijs is dat het neoliberalisme wél te vermijden is..
Over solidariteit en sociale zekerheid
Dikwijls wordt solidariteit verward met liefdadigheid. Ik moet dat onderscheid hier niet uitputtend behandelen, maar toch is het nodig om te benadrukken dat solidariteit niet op de eerste plaats vertrekt van de acute nood van mensen.
Liefdadigheid vertrekt van de vaststelling dat iemand in nood is en hulp nodig heeft. Liefdadigheid bestaat vanaf het moment dat er iemand geholpen wordt.
Solidariteit vertrekt van de vaststelling dat het mogelijk is dat mensen in nood geraken. Solidariteit bestaat dus ook zonder dat er iemand in nood is.
Liefdadigheid is een vrije beslissing om iemand te helpen.
Solidariteit is een systeem. Wie er in binnentreedt, verplicht zich om bij te dragen in de kas waaruit mensen in nood geholpen worden.
Bij liefdadigheid wordt er geen wederdienst verwacht. De liefdadige mens heeft geen recht op een wederdienst.
Bij solidariteit heeft iedereen die bijlegt in de kas, recht op steun. Maar ook is het zo dat wie niét bijdraagt ook geen recht heeft op steun, zelfs als hij in grote nood is. Dan valt hij terug op liefdadigheid.
Een voorbeeld van solidariteit is de verzekering. Als ik mijn premies betaal en zo bijleg in de kas, heb ik recht op steun als het nodig is. In theorie is het mogelijk dat er momenten zijn dat niemand van de deelnemers steun nodig heeft. Toch blijft iedereen zijn bijdrage betalen. Het is mogelijk dat ik heel mijn leven bijdraag, maar nooit steun zal nodig hebben. Als ik mijn premies niet meer betaal, heb ik ook geen recht meer op steun.
Iedereen kan in principe een systeem van solidariteit opzetten. Privé verzekeringsmaatschappijen doen het met de bedoeling om er winst uit te halen. Een maatschappelijke beweging zoals een ziekenkas organiseert een ziekteverzekering en doet dat zonder winstbejag.
Solidariteit en sociale zekerheid vallen niet zo maar samen.
De sociale zekerheid is een systeem van solidariteit. Maar het eigen er van ligt er in dat het door de staat wordt georganiseerd. Dat de staat daarbij maatschappelijke bewegingen inzet en steunt (zoals de ziekenkassen), verandert niets aan het belang van de staat in de solidariteit die de sociale zekerheid is.
Belangrijk in onze sociale zekerheid is dat de staat de werkers verplicht om bij te leggen in de pot, via de som die de staat afhoudt van het loon van de werker.
Nog belangrijker: de staat verplicht ook de ondernemer bij te leggen.
Die spijziging van de pot gebeurt specifiek om de sociale zekerheid te financieren, en gebeurt dus in feite apart van de belastingen die dienen om de werking van de staat te financieren (wegen, onderwijs, ziekenhuizen… en ook de administratie en het politieke personeel.
Het neoliberalisme betekent afbraak van de sociale zekerheid. En al zeker wat betreft de financiering door de ondernemers, want de sociale bijdrage door de ondernemers is een steeds zwaarder wegende handicap voor die ondernemers in de geglobaliseerde wereldeconomie met de concurrentie van de lage loonlanden. Denk terug aan mijn vorige blogs over de speciale periode na de tweede wereldoorlog.
De afbraak van die ondernemersbijdrage is bezig. Ze is in afbraak, niet door de beperking van de werkloosheid in de tijd, niet door te lage pensioenen, niet door te dure geneesmiddelen, maar door de geleidelijke en voor veel mensen onopgemerkte vermindering van de bijdrage van de ondernemers. Deze bijdrage wordt berekend op basis van de lonen van de werkers. Hoe lager de lonen, hoe minder de ondernemer moet bijdragen.
Maar verlaging van de lonen betekent minder inkomen voor de werker, en dat ligt moeilijk, want dat zou aanleiding geven tot protest en stakingen.
Daarom gebeurt de afbraak geleidelijk om een opstand van de horden te voorkomen. Als je een kikker in kokend water gooit, sprint hij er dadelijk terug uit. Als je hem in koud water zet, en dat langzaam aan de kook brengt, blijft hij zitten en laat zich al dan niet vrolijk koken. (Ik ben niet op de hoogte van de vrolijkheidsgraden van kikkers.)
Het neokapitalisme zal dus pogen om (voorlopig) niet te raken aan het inkomen van de mensen, maar wél aan de lonen waarop de bijdrage van de ondernemer berekend wordt. Dat doet het door bedrijfswagens, groepsverzekeringen, maaltijdcheques… Die houden het inkomen van de werker intact, maar tellen niet mee als loon, en dus moet de ondernemer daar ook geen sociale bijdrage op betalen.
Als de vakbonden en de linkse partijen de afbraak van de sociale zekerheid willen tegengaan, moeten ze zich daar op richten. De beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd, de te lage pensioenen… zijn een aantasting van de centen van de mensen, maar zijn geen afbraak van het systeem van de sociale zekerheid als zodanig.
Nogmaals: de afbraak van de sociale zekerheid is binnen het neokapitalisme onvermijdelijk. En die afbraak bestaat in het verminderen, en later totaal laten wegvallen van de bijdrage van de ondernemers.
Je krijgt dan een sociale zekerheid die volledig zou worden betaald door de werkers.
Dan stelt zich de vraag: heeft het nog zin dat de werkers door de staat zouden worden verplicht om een sociale zekerheid in stand te houden ?
Als ik daarbij terug denk aan wat ik eerder al stelde over de politiek in dienst van het kapitaal, is mijn antwoord neen.
Want als de werkers zelf hun solidariteit volledig bekostigen, heeft het totaal geen zin meer om die solidariteit nationaal door de politiek te laten organiseren en te leiden.
Naarmate de afbraak van de sociale zekerheid vordert, zal het belangrijker worden voor de werkers om hun eigen solidariteit te organiseren, en zich daarbij niet te laten tegenhouden door nationale grenzen.
Ik begrijp een antikapitalistische partij zoals de pvda niet als ze zich belgicistisch opstelt om de solidariteit niet door een grens tussen Vlaanderen en Wallonië te laten scheiden, terwijl ze wél de grens tussen belgië en, bijvoorbeeld Frankrijk aanvaardt. Waarom gaat ze niet resoluut voor een Europese Internationale en organiseert ze, voor mijn part samen met de vakbonden, een Europese ziekteverzekering, werkloosheidsuitkering, pensioenkas, waarbij ze zich niets aantrekt van de nationale politiek en nationale grenzen en zich niet laat muilkorven door de politiek die in dienst staat van het kapitaal ? Als de nationale belgische, Franse, Nederlandse… sociale zekerheid toch wordt afgebroken, en de ondernemers niet meer bijdragen, waarom werkt ze dan niet aan een supernationale solidariteit, onafhankelijk van het kapitaal. Zou dat niet een sterke hefboom kunnen zijn in de strijd tegen het kapitalisme ?