VRTNWS
Ieder weldenkend mens die dit leest, en die foto’s ziet zal zeggen: dit is waanzin. En dat is het ook.
Maar was bomber Harris, de man die de bevelen gaf voor deze bombardementen op burgerdoelen, een waanzinnige ?
Dit artikel weegt op een koele en zakelijke manier de effecten af van die bombardementen. Zijn ze nuttig geweest of niet ? Er wordt geen enkel moreel oordeel uitgesproken. Het woord mensenrechten valt niet. Zijn de auteurs van dit artikel dan ook waanzinnigen ?
Is iemand die de logica volgt die leidt tot oplossing van het probleem, waanzinnig, ook als die logica alle menselijkheid tart ? Mag bomber Harris zeggen dat zijn werk heeft bijgedragen tot de redding van de mensheid, ook al was het onmenselijk ?
Bij een moreel oordeel over iemands daden, spelen zijn intenties mee. Het is natuurlijk moeilijk om iemands intenties te kennen, en meestal zijn intenties niet “zuiver” in die zin dat het over meerdere intenties gaat die met mekaar vermengd zitten. Ze zijn ook niet zuiver omdat het dikwijls zo is dat een mens zichzelf niet altijd bewust is van zijn intenties. Hij kan echt oprecht menen dat zijn daden worden ingegeven door intentie A, terwijl de eigenlijke intentie B op de achtergrond verborgen blijft. Ken u zelf is volgens de oude Grieken het toppunt van wijsheid. Maar de mens is een meester in zelfbedrog.
Laat ons nu eens aannemen dat de intenties van bomber Harry zuiver waren en dat hij enkel en oprecht begaan was met het redden van de mensheid van het monster Hitler en zijn onmenselijk regime… En laat ons ook eens aannemen dat zonder die bombardementen de mensheid onmogelijk gered had kunnen worden.
Waren die bombardementen dan verantwoord ?
Je kan het draaien of keren zoals je wil, maar de leiders van die tijd – de mensen die de beslissingen namen – vonden die bombardementen verantwoord. Eisenhower wilde ze niet, maar dat was niet omdat hij ze menselijk gezien onverantwoord vond, maar omdat hij die bommenwerpers elders nodig had.
Er is geen uitkomst aan dit dilemma. In een oorlog kan je mensen enkel redden door andere mensen te vernietigen.
Dat betekent dat er slechts één uitweg is: er voor zorgen dat er geen oorlog komt.
Een oorlog is nooit het resultaat van een beslissing van de een of andere gek die denkt dat hij genoeg militaire macht heeft om de andere te verslaan. Ja, concreet, hier en nu, zal die beslissing er wel zijn, maar voor dat hier en nu is er altijd een lange evolutie aan voorafgegaan. De mensheid groeit naar een oorlog toe.
Zoals elke groei begint het met een zaadje waarvan niemand inziet dat het ooit tot een oorlogsboom zal groeien.
Dat zaadje zit in de kern van het kapitalistische systeem, en het is de factor economische concurrentie die niet enkel geduld wordt, maar ook gecultiveerd. Concurrentie is strijd. Het rare is dat in het systeem de aandacht helemaal wordt afgeleid van het menselijke aspect van die strijd. Alle aandacht gaat naar de winst die de strijd oplevert. Het is een strijd om geld. Dat die strijd mensen schaadt, is collateral damage, die zelfs niet wordt opgemerkt, en zeker niet in rekening wordt gebracht.
Als mijn onderneming de concurrentie strijd wint, is er elders een onderneming die arbeiders moet ontslaan… Geen enkele ondernemer denkt daar aan.
Denk je dat Trump bij zijn handelsoorlog met China ook maar een zier inzit met het lot van de Chinezen die daardoor in de armoede terecht komen ? In feite zitten Trump en die ondernemers al in dezelfde logica als bomber Harris. Alleen zijn de gevolgen niet dadelijk zo dramatisch: de mensenrechten worden geschonden, maar er vallen niet dadelijk doden. Maar de logica is dezelfde: het is zij of wij…
Economische concurrentie is een vorm van geweld. Wikipedia zegt over geweld: Geweld wordt wel gedefinieerd als een kracht van meer dan geringe betekenis uitgeoefend op personen of zaken. Dit is perfect van toepassing op de economische concurrentie. Het gaat om het opleggen van macht en het uitschakelen van de concurrent.
Niet alle geweld escaleert, maar economisch geweld doet dat wel. De reden is eenvoudig: de economie is gebonden aan staten. De leiders van die staten worden verkozen om de belangen van de economie van die staat te verdedigen. (Ik vermijd hier om te zeggen dat ze de belangen van de burgers van hun staat verdedigen.) Als de economie van een staat in een verliezende concurrentiepositie komt te staan, gaat de staat ingrijpen, en komt dan tegenover een andere staat te staan. Dat is nu bezig. En zo krijg je handelsoorlogen. Trump verdedigt de belangen van de Amerikaanse economie tegenover die van de Chinese.
Van een handelsoorlog naar een echte oorlog is een kleine stap omdat de verliezende partij op een bepaald ogenblik geen ander middel meer heeft dan oorlogsgeweld…
De oorlog is ingebakken in ons economisch systeem. Als we uit het dilemma willen geraken, is er slechts één weg: een economisch systeem zonder concurrentie.
Zie hierover mijn boek Eutopia. Je kan het gratis lezen en downloaden, ook in ebook formaat op deze website onder de rubriek Publicaties.
Dit schrijf ik op Goede Vrijdag, de dag waarop christenen de kruisdood van Jezus herdenken. Die kruisdood moet je zien als één geheel met het kerstverhaal. Beide verhalen zijn verhalen van machteloosheid, kwetsbaarheid, en van vrede op aarde voor de mensen van goede wil. Het is zeker dat die mensen er zijn. Maar ze zitten gevangen in het systeem, en hebben nog niet de weg gevonden om er uit te ontsnappen.
Jezus koos voor machteloosheid als weg naar vrede. Betekent zijn kruisdood dat zijn keuze de verkeerde was ? Overmorgen vieren we het Paasfeest.