Knack
De mythe van de groene consument: een beter milieu begint niet bij jezelf
Vwala, met dit artikel is een gedeelte van het groene gedwaas op zijn plaats gezet. Merk op dat ik vriendelijk ben. Ik laat de mogelijkheid open dat er ook verstandig groen is. Ik ben het nog niet tegengekomen, maar Popper heeft me geleerd dat het misschien toch zou kunnen dat er zwarte zwanen ronddobberen. Maar ze krijgen geen kans om te dobberen omdat de witte zwanen ze onder water houden. Neen, ik ben geen racist omdat ik de witte zwanen van onderdrukkende praktijken beschuldig. Ik doe gewoon aan wetenschapsfilosofie.
Ik trek me van het klimaat niets aan. Maar ik durf wel beweren dat als vele groenen zouden leven zoals ik, het niet nodig zou zijn dat we ons iets van het klimaat aantrekken. Ja, ik weet het dit is een kromme redenering, maar ik vind ze plezant. Ik schrijf het zo omdat ik natuurlijk ook wel voel dat er iets bezig is met dat klimaat. En toch trek ik me er niets van aan omdat ik echt niet zie hoe we het kunnen veranderen.
Groenen geloven dat we het kunnen oplossen. Maar ze vergeten één factor: de mens. Neem nu dat individuele gedragsverandering toch iets zou uithalen. Welnu, zolang er geen dadelijke zeer ernstige dreiging is, zoals de coronacrisis zal de mens zijn gedrag niet veranderen. Het klimaat is een veel te ver van mijn bed gewriemel. Daarbij blijkt nu ook dat die gedragsverandering niet lang duurt. Zeker als de onmiddellijke dreiging weg valt, al is het maar ogenschijnlijk, vervalt de mens terug in zijn vroegere decadentie. Ik zie niet veel groens in het vrolijke gedrag van de lockdownpartygangsters en voetbalsupporters.
De groenen zijn natuurlijk wel een elite. Ze stijgen boven de domme massa uit. Ik heb er geen enkel probleem mee om dat toe te geven en zelfs toe te juichen: de mensheid heeft elite nodig. Maar vele groenen zijn elitair omdat ze de domme massa benaderen met het opgeheven vingertje. Zo van: luister nu even goed… als je nog vlees eet, zal de aarde opwarmen… en als je nog vliegt, zal Vlaanderen onder water lopen… En als de domme massa dan toch nog vlees blijft eten (vliegen kan voorlopig nog niet), wordt ze door de groenen bekeken als een domme massa. Greta vindt de mensen die haar boodschap niet willen horen zelfs misdadigers.
Het verschil tussen de groenen en mij ligt er in dat ik hou van de domme massa. Ja, natuurlijk, als ik de beelden zie van de Liverpoolsupporters die denken dat ze kampioenen zijn, is mijn eerste reflex er een van walging en minachting. Maar als ik daar even over nadenk dan besef ik dat hun houding en, breder gezien, de manier van leven van deze mensen het resultaat is van vervreemding. Ze worden gefnuikt in hun mens-zijn doordat ze niet volledig mens kunnen zijn in hun werk; doordat de commerce (de pretparken – Disneyland) zich heeft meester gemaakt van hun vrije tijd; doordat ze door de reclame constant gehersenspoeld worden om te denken dat kopen en consumeren gelukkig maakt; doordat jongeren zich afvragen of het wel zin heeft om in deze wereld volwassen te worden en dan wegvluchten in drugs, binge drinken, en een vrolijkheid die een mens als ik, pijn doet aan de ogen.
En dat dit zo is, is niet de schuld van deze mensen. Het is het resultaat van de wereld en de organisatievorm van de samenleving waarin ze proberen te overleven. Neen, ik sluit persoonlijke verantwoordelijkheid niet uit. Maar als het over zo ’n massa gaat, is er meer aan de hand dan wat foute persoonlijke beslissingen.
En dan proberen de groenen die mensen mee te krijgen in een elitair verhaal. Hoe dwaas kan je zijn ? Er is op dit ogenblik geen enkel wereldwijd draagvlak voor een ernstige gedragsverandering. Of denk je nu echt dat de mensen die hun brood verdienen bij de Shell de Shell zouden gaan boycotten ? Hoeveel miljoenen mensen werken er in de fossiele brandstoffen industrie ? De kinderen die schandalig worden uitgebuit in de mijnen in de Kivu, zijn blij met het werk dat ze “krijgen”. En niemand van ons werpt zijn foon weg omdat de dode kinderen van die mijnen daarin begraven liggen. Of wil iemand me eens uitleggen hoe Hollands krapuul koning kan blijven terwijl iedereen weet – of zou kunnen weten – dat zijn fortuin bouwt op de Shell ? Zolang de Hollanders hun Alexander niet met pek en veren de nieuwe woestijn injagen, is de toestand hopeloos. En vergeet de belgische koninklijke hark niet, die rijk is geworden, en nog steeds rijk wordt door de arbeid van die kinderen in de Kivu. Voor mij is het totaal onbegrijpelijk dat de groenen zich in het belgicistische kamp hebben geplaatst en daarmee een steunpilaar zijn voor iemand die zich verrijkt met alles waar groen tegen ijvert.
Hoe wil je dan dat ik geloof dat het klimaat kan “gered” worden ? Ik ben er van overtuigd dat ik de enige strijd voer die er toe doet: de strijd tegen het kapitalisme. Groen laat me daarbij grandioos in de steek. Dat de strijd tegen het kapitalisme op dit ogenblik even hopeloos is als die voor het klimaat, is even niet terzake: ik heb veel gevochten in mijn leven, en telkens opnieuw moeten ervaren dat er onder ieder gevecht nog een ander verscholen lag. Dat maakte elk gevecht op een bepaald ogenblik ijdel. En dan stopt het. Maar het kan niet stoppen bij het gevecht dat als fundament onder alle andere verstopt zit. Want wie niet vecht is een lafaard. Tenminste als hij niet tot de domme massa behoort.