Sampol
Natuurlijk ben ik het eens met Wouter Ryckbosch. Ik ga er van uit dat hij beroep doet op gedegen studies die niet ideologisch geïnspireerd zijn door principiële voorstanders van de multiculturele samenleving.
Heb ik iets tegen voorstanders van de multiculturele samenleving ? ik ben geen principieel tegenstander van de multiculturele samenleving. Maar dat wil nog niet zeggen dat ik voorstander ben.
Als voorstander zijn betekent dat ik moet ijveren voor een multiculturele samenleving, dan ben ik geen voorstander. Je moet niet ijveren tegen en evenmin voor de multiculturele samenleving. De samenleving is iets wat gebeurt. De mens mag en moet orde brengen in de samenleving, maar hij moet ze niet màken. Om te beginnen kàn hij dat niet. De samenleving is niet maakbaar. Als ze maakbaar zou zijn, zou het maakwerk op een bepaald ogenblik af zijn. Eens de ideale samenleving gemaakt, is het evident dat ze zo moet blijven. Dat is natuurlijk nonsens: een samenleving is een proces, het resultaat van altijd nieuwe veranderingen. De oude Grieken wisten het al: “panta rhei”, alles stroomt. Je kan geen twee maal in dezelfde rivier stappen.
Als ik op de vergelijking mag doorgaan: de mens kan in de rivier dammen aanleggen, er met bootjes op varen en gedragsregels vastleggen voor die bootjes; maar de rivier blijft de rivier en stroomt.
Hebben de blanke racisten gelijk in hun heimwee naar de tijd van de Vikings ? Waren de Vikings raszuiver ? Eigenlijk is het van geen belang. De racisten creëren gewoon een mythe waaraan ze hun racisme kunnen ophangen. Een mythe heeft per definitie geen historische waarde. Dat er mensen zijn die er toch historie in zien betekent enkel dat niet iedereen even verstandig is. Het gaat om de boodschap die in mythologische taal wordt verteld. Als er één zaak is die je de blanke racisten niet kan verwijten, dan is het dat ze een mythe creëren.
“Oh, dierbaar belgië, oh heilig land der va-adren…” is even goed een mythe. Als je nu ook wil lachen met de Vlaamse Leeuw, krijg je daarvoor toestemming.
En toch ben ik voorstander van mythes. Je moet ze natuurlijk beoordelen op de inhoud van hun boodschap, maar op zich zijn ze waardevol omdat ze toestaan om een werkelijkheid te laten aanvoelen die niet zo maar in rationele taal uit te drukken is.
Dàt is wat je ziet in die opvallende figuur op het Capitool: met zijn uiterlijk wil hij iets kenbaar maken wat hij niet zo maar in woorden gezegd krijgt. Die niet uit te drukken werkelijkheid is iets wat diep in hem zit. We gebruiken de uitdrukking: diepe overtuiging. Overtuiging is dan ook wat altijd opnieuw opvalt bij deze mensen. Extreme overtuiging. Een overtuiging die mensen meesleept en hen brengt tot gedrag dat evenmin rationeel als de inhoud van de overtuiging en de mythe. Rationeel argumenteren met deze mensen heeft dus geen zin.
Mythologisch denken is voor mij waardevol, maar wie enkel mythologisch denkt verliest de rationaliteit en die is evenzeer nodig voor het gezond functioneren van de geest. Een gezonde geest veronderstelt een evenwicht tussen mythe en rationaliteit en precies in dat evenwicht kunnen ze mekaar versterken: de ratio maakt de inhoud van de mythe “bevatbaar”, en de mythe houdt de ratio nederig door aan te geven dat niet alles bevattelijk is.
Extremisten verliezen dat evenwicht. Je vindt ze aan de beide kanten: de extreme rationalisten die de onpeilbare diepte van het bestaan missen en zo in een vorm van oppervlakkigheid verzanden, en de extreme mythologisten die verzanden in dwaasheid. Dwaasheid kan onschuldig zijn. Maar ze kan ook levensgevaarlijk zijn.
Ik stelde zojuist dat rationeel argumenteren met deze racisten geen zin heeft.
Je zou nu kunnen gaan psychologiseren en je afvragen welke persoonlijkheidskenmerken mensen brengen tot extremisme (zowel mythisch als rationeel). Maar als je daar in doorgaat kom je in de verleiding om niet meer de samenleving, maar de mens te gaan maken. Gaan we die extremisten psychologisch behandelen ? De vraag alleen al toont de dwaasheid er van. We gaan ze toch niet zoals Oigoeren opsluiten in heropvoedingskampen ? We gaan ze toch niet inspuiten met anti-extremisme spul en een wereld creëren zoals Aldous Huxley die beschrijft in The Brave New World ?
Is er dan niets te doen ? In ieder geval is het duidelijk dat we racistisch gedrag niet kunnen dulden en dat de maatschappij dat moet duidelijk maken door bestraffing. Maar je zal geen enkele racist van zijn overtuiging afbrengen door zijn gedrag te bestraffen.
Als het duidelijk is dat extreem-rechts sterk getekend is door mythologisch denken en dat we het niet kunnen bestrijden, noch met de ratio, nog met psychologie, noch met bestraffing, zie ik nog slechts één weg: we moeten tegenover de rechtse mythe een linkse mythe plaatsen.
Daarmee zullen we de huidige racisten niet zo maar weghalen uit hun mythe. Maar we zullen de uitbreiding van die mythe wel kunnen afwenden.
Laat het ondertussen duidelijk zijn dat mythes waardevol zijn, en al evenzeer dat mensen eigenlijk niet zonder mythes kunnen. Ja, er zijn natuurlijk mensen die er zonder kunnen, maar ze zijn dan ook getekend door onnozelheid en oppervlakkigheid. Je vindt ze shoppend in de winkelcentra, gelukkig met hun laatste aankoop.
Het is in mijn ogen een onvergeeflijke fout van klassiek links dat het het mythologisch denken overboord heeft gegooid, onder andere door een ziekelijke afkeer van religie. Daardoor heeft het zichzelf grandioos verzwakt. Als je realistisch naar onze samenleving kijkt zie je ontzettend weinig mensen die bewust echt links zijn. Het klinkt raar: maar onze sociale zekerheid is zelfs niet meer links te noemen. Ik heb dat in eerdere blogs al aangegeven. Je kan geen bewust echt linkse “massa” krijgen zonder linkse mythe.
Het is vandaag wel niet zondag, en dus wil ik niet op de religieuze toer gaan. Maar toch: eigenlijk hebben we die mythe al: de mythe van het christendom.