Doorbraak
Trouwe lezers weten het al, maar ik zeg het toch nog eens: ik ben geen fan van Ratzinger, paus Benedictus XVI. Het is een kwal. Erger nog het is een arrogante beterweter die letterlijk gelobbyd heeft om paus te worden omdat hij er van overtuigd was dat enkel hij de kerk kon redden. Nu ben ik nog mild, want voor hetzelfde geld zeg ik dat hij het deed uit ambitie en machtswellust. Misschien nog wel het ergste: hij is een mislukkeling. Want de kerk is niet gered. Integendeel, ze staat er slechter voor dan ooit.
Ook de huidige paus zal de kerk niet redden, al is hij een enorme verademing, vergeleken met zijn voorgangers Ratzinger en Woytila de ziekelijk narcistische Pool Johannes Paulus II.
Het is nog maar de vraag of de kerk in haar huidige vorm wel moét gered worden.
Franciscus probeert ze te hervormen, maar hij stoot op de tegenkantingen van een conservatieve kliek die op alle mogelijke manieren probeert om hem dwars te zitten. Het Vaticaan zit vol complotten die hem willen afzetten.
Eigenlijk is het simpel: de kerk heeft het contact met haar gelovigen verloren.
Dat is begonnen met de boycot door het Vaticaan van het Tweede Vaticaans concilie en is doorgegaan met de Encycliek Humanae Vitae van Paulus VI die nochtans met zijn andere encycliek Populorum Progressio goed werk had geleverd.
In Humanae Vitae verkondigde Paulus VI een visie op sexualiteit en geboorteplanning die totaal vervreemd was van meer hedendaagse filosofische benaderingen.
Het is een drama van de katholieke kerk dat ze in haar moraal is blijven steken in de “natuurwet” en de existentiële benadering totaal afwijst.
Tussen haakjes: de natuurwet heeft niets vandoen met de wetten van de natuur, maar het is een visie die op zoek gaat naar de natuur (de essentie) der dingen, en daaruit wetmatigheden afleidt. Je stelt dan de vraag: wat is de natuur van de sexualiteit ? Als je dan als antwoord geeft dat voortplanting de essentie is van de sexualiteit, eindig je natuurlijk in een theoretische constructie die volledig los komt te staan van de menselijke ervaring.
Ik kan een visie ontwikkelen die het celibaat als “buitengewone” vorm van geloofsbeleving aanvaardt. Ik weet niet of dat iemand interesseert, en dus wil ik jullie daar niet mee lastig vallen. Maar wat er ook van zij: de koppeling van celibaat en priesterschap moest in deze tijden wel leiden tot de schandalen die nog meer mensen van de kerk hebben vervreemd.
Maar er is meer en dieper: de God waar de kerk het over heeft, heeft totaal geen binding meer met het denken van de hedendaagse mens. God als een wezen, ergens, overal, altijd, nooit, ver en toch dichtbij, is ondenkbaar en bestaat dus niet.
Gelovigen getuigen dat ze God ervaren als een kracht. Maar de hedendaagse mens gaat niet mee in dat verhaal.
Ja, natuurlijk worden er nog kaarsjes gebrand om genezing en winst op de Lotto af te smeken, maar de meeste mensen verkiezen een goede arts boven een wonderlijke genezing. Een aantal mensen komt nog tot religieuze gevoelens in bijzondere pijnlijke omstandigheden, zoals bij ziekte en overlijden. Dan komt er het besef van de menselijke kwetsbaarheid. Maar je moet de vraag stellen of het hier wel over het christelijke godsgeloof gaat.
Is het christendom wel een religie ?
Ik ga nu heel snel door vele bochten, maar religie is ontstaan door het besef van de primitieve mens dat er krachten waren waar hij geen vat op had. Hij is die krachten gaan personaliseren en is gaan proberen om die krachten welwillend te stemmen door toverspreuken, offers, rituelen…
Dit denken is de hedendaagse mens vreemd. Zoals gezegd zullen sommige mensen in crisissituaties daar wel op terugvallen, maar dat is dan ook een terugkeer naar het primitieve.
De kerk heeft een panische angst om die mensen te verliezen en blijft dus nog veel te veel inzetten op deze primitieve boodschap. De idee van god als draagkracht is een optillen hiervan naar een hoger, meer vergeestelijkt niveau, maar blijft in essentie hetzelfde.
Het probleem van de kerk bestaat er in dat ze er niet in slaagt om met een verhaal te komen dat haar boodschap weghaalt uit de religie. Het christendom heeft nochtans de potentie om het religieuze te overstijgen door het beeld van een God die liefde is. Door dat beeld verandert het christendom van een religie in een humanisme.
Ja, Paus Franciscus legt zeer sterk de nadruk op het sociale, humanistische aspect van de boodschap. Maar hij stoot daarbij op het probleem dat er ondertussen ook een atheïstisch humanisme is ontstaan, dat god niet nodig heeft. Wat is nog de waarde van het christelijke humanisme als je niet de meerwaarde kan aantonen van de godsidee in het humanisme ?
Ik ben er van overtuigd dat die meerwaarde er is. Maar de kerk verkondigt ze niet.
Van atheïsten hoor je altijd opnieuw de repliek: ik heb geen god nodig om goed te zijn of goed te doen. Heeft de kerk daar een antwoord op ?