Uitpers
“Je zult niks bezitten. En je zult gelukkig zijn.”
Naar het schijnt is er vandaag een nationale feestdag. Er zijn zelfs mensen die dan vieren. Maar ja, er zijn ook mensen die naar Pukkelpop gaan.
Het was Einstein die zei: “De kosmos en de menselijke dwaasheid zijn grenzeloos. Maar van de kosmos ben ik niet zeker.”
Meer woorden moet ik hier niet aan vuil maken.
Is er een wereldwijde samenzwering aan de gang van machtigen en rijken die een nieuwe wereldorde willen scheppen onder hun bewind ?
Neen, ik geloof niet dat er ergens een groep mensen samenkomt om zo’n wereldorde te bedenken en te verwerkelijken.
Maar er is wel iets aan de hand.
Ik ben er van overtuigd dat een systeem zoals het kapitalisme zichzelf organiserend is en de dingen doet gebeuren die nodig zijn om het in stand te houden. Daarvoor heeft het natuurlijk mensen nodig. Er is de uitspraak: “op het juiste moment op de juiste plaats zijn”. Het systeem brengt de juiste mensen op de juiste plaats.
Dat klinkt misschien raar. Maar bedenk dat het kapitalisme in zich een natuurlijk systeem is.
Je kan er oeverloos over discussiëren, en zelf laat ik in strikte zin het kapitalisme beginnen bij de industriële revolutie, de mechanisatie en het begin van de massaproductie, maar als je naar de drie hoofdkenmerken kijkt is het kapitalisme van alle tijden.
Altijd hebben mensen met mekaar geconcurreerd; hebben ze gestreefd naar winst en lag de macht bij de eigenaar van de productiemiddelen.
Of nog: het kapitalisme is het economisch systeem dat het best aansluit bij de mens zoals hij op dit ogenblik is. Daarin hebben de liberalen gelijk.
Geef vandaag twee mensen die niets hebben allebei honderd euro en morgen heeft de ene tweehonderd euro en de andere nog altijd niets. Ik word er ziek van, maar het is waar.
De mens is een levend wezen. Alle levende wezens worden gekenmerkt door de drang om te overleven. Het levend systeem neemt maatregelen om zichzelf in stand te houden. Dat ligt in de natuur van de natuur. Het kapitalisme sluit nauw aan bij die natuur en zal dus ook proberen te overleven, wat er ook gebeurt. In eerdere blogs heb ik al aangegeven welke middelen het daarvoor gebruikt, met als ultieme stap de oorlog.
Ik zou hierover verder kunnen filosoferen, en de mechanismen dieper ontleden, ook die waardoor de juiste mens op de juiste plaats komt, maar daarvoor heb ik nu niet genoeg woorden.
Voor mijn part vervang je in deze context het woord kapitalisme door “mensheid”. Op dit ogenblik is de mens een kapitalistische mens…
Als het kapitalisme een wereldregering nodig heeft, zal er een wereldregering komen.
(Voor nieuwe lezers en om zeker niet begrepen te worden: dit is géén pleidooi voor aanvaarding van het kapitalisme. Ik ben hartsgrondig tegenstander van een systeem dat de mens afremt om menselijker te worden.)
Zelfs los daarvan moet je geen genie zijn om te begrijpen dat op dit ogenblik de mensheid in een situatie zit waarin de huidige structuren niet meer voldoen. Daarbij gaat het over gezagsstructuren, net zoals over organisatiestructuren.
De beslissende factor is de globalisering. De globalisering is er niet gekomen omdat politiekers of kapitalisten op een bepaald moment beslist hebben: nu gaan we de wereld globaliseren. Het kapitalisme als systeem is per definitie ingesteld op uitbreiding. Door de technologische vooruitgang is die uitbreiding totaal geworden; ze gaat over mensen, goederen en organisaties; en dekt de hele planeet.
Natuurlijk had je lang geleden iets als de Oost-Indische Compagnie met internationale handel. Maar je kan de hoeveelheid en uitgestrektheid van de internationale contacten van die tijd onmogelijk vergelijken met die van nu.
De globalisering eist ook globalisering van gezag en organisatie: gezag en organisatie over de hele globe.
Let er eens op hoe dikwijls we moeten vaststellen dat we problemen niet opgelost krijgen op nationaal niveau, en verwijzen naar Europa voor de oplossing.
Ondertussen groeit het aantal problemen dat ook door enkel Europa niet meer opgelost kan worden, maar ingrijpen vraagt op wereldvlak. Denk maar aan het klimaat, de migratie…
En dus ontstaat vanuit de noodzaak ook de roep naar globaal gezag en vanuit die roep dienen zich dan mensen aan die zich geroepen voelen en de roep gaan cultiveren…
Alleen: een democratie op wereldniveau is niet mogelijk. Echte democratie vraag nabijheid. De wereld is een beetje te wijd voor die nabijheid.
Een echte wereldregering kàn niet anders dan dictatoriaal zijn.
Vraag me niet naar een oplossing. Maar het is wel duidelijk dat de mensheid voor een kolossaal probleem staat.
Het artikel van Eric van de Beek dat aanleiding is voor deze blog doet onvermijdelijk denken aan The Brave New World van Aldous Huxley.
Ooit deelde ik de kamer met twee Jezuïeten. Op een morgen vraagt de ene aan de andere: waar liggen onze propere onderbroeken ? Dat “onze” bedoelde hij spottend, maar in sensu stricto was het wel zo: paters hebben geen individueel bezit. Hun onderbroeken zijn bezit van de orde die ze aan hen ter beschikking stelt.
Trappisten hebben niets. Ze leven sober en in armoede. Maar hun abdijen zijn over het algemeen wel stinkend rijk. Mijn kamergenoten en de trappisten die ik ken zijn inderdaad gelukkige mensen. Ze zijn tevreden met weinig en maken zich geen zorgen om materieel bezit.
De wereld zou er mooier uitzien als we allemaal een beetje meer trappist zouden zijn (en drinken ! ). Maar die paters hebben daar wel na rijp beraad en in vrijheid voor gekozen. Je geraakt zo maar niet binnen in hun kloosters. Voor je definitief wordt toegelaten heb je al gauw enkele jaren proeftijd achter de rug. Een van de criteria die in die proeftijd worden nagegaan is je innerlijke vrijheid in je beslissing om pater te worden.
Dàt is het probleem bij het blij klinkende “Je zult niks bezitten. En je zult gelukkig zijn.”: in de wereld van Davos en een globale wereldorde zal het verplicht zijn. En dus neen: je zult niet gelukkig zijn.