Knack
‘Alle doemscenario’s worden bovengehaald om maar niet te moeten praten over minder energieverbruik’
Fundamenteel ben ik het natuurlijk eens met Vanaken: in een groei-economie is er geen oplossing mogelijk voor de problemen van klimaat en milieu.
Er is een ander probleem van de groei-economie waar ik nooit hoor over spreken: als de economie om constante groei van de productie vraagt, vraagt ze ook om constante groei van de consumptie. Onze samenleving is een consumptiemaatschappij. Die maatschappij vormt de mens tot een consumptiemens. Ze richt zijn bestaan op consumptie, bezit, genot, aanzien… en verlaagt daardoor zijn menselijkheid. Ze ontwikkelt egocentrisme, narcisme, egoïsme. Ze creëert een mens, gericht op zichzelf; een mens voor wie de zin van zijn bestaan helemaal of toch vooral in zich zelf ligt; een mens die niet meer bekwaam is om open te staan voor de grootsheid van de schepping en zijn eigen kleinheid; een areligieuze mens… Atheïsten mogen dat misschien een goede zaak vinden, maar ik heb ze wel nog nooit iets van diepgaande zingeving in de plaats weten zetten.
Ik denk dat het van groot belang is om dat probleem van menselijkheid mee op het plaatje zetten naast de problemen van klimaat en milieu. Voor geen enkel van deze problemen is er een oplossing binnen een groei-economie.
Opvallend: Vanaken heeft het over “het huidige economische paradigma”; over “paradigmawissel”; over economie van het genoeg… Het woord kapitalisme komt in zijn betoog niet voor. Nochtans gaat het daarover.
Waarom proberen welmenenden tegenwoordig zo zorgvuldig te vermijden om het woord kapitalisme te gebruiken ? Is het omdat ze beseffen dat de domme massa ondertussen gemanipuleerd en geprogrammeerd is om af te haken als het kapitalisme nog maar ter sprake komt ?
Moeten activisten zoals Vanaken dan niet ook aandacht beginnen te schenken aan het probleem van die manipulatie; aan de reclame; aan de verkochte media… ?
Denken ze echt dat ze hun (en mijn) strijd kunnen winnen zonder dat probleem van manipulatie aan te pakken ?
Laat het duidelijk zijn dat een alternatief voor de groei-economie niet mogelijk is binnen een systeem dat draait op concurrentie; dat de prijs laat bepalen door de markt; dat niet behoeftenbevrediging, maar winst als doel heeft; en dat de kapitalist eigenaar laat zijn van het product.
Je moet er toch niet lang over nadenken: de concurrentie eist van de producent dat hij zijn maakprijs lager houdt dan die van zijn concurrent. Dat maakt dat overal in de wereld de knapste koppen proberen om de goedkoopste productiemethoden te ontwikkelen. Daar hoort massaproductie bij: méér produceren op minder tijd. Als iedereen tegen mekaar op probeert om méér te produceren, is een niet- of gematigde groei-economie onmogelijk. Het kapitalisme kàn niet anders dan streven naar zo groot mogelijke groei.
Hetzelfde geldt voor de consumptie: zonder consumptie geen winst. Als winst het doel is, moet de kapitalist dus de consumptie zo fel mogelijk stimuleren (de reclame). Ook dat betekent groei.
Als je de concurrentie en de winst uitschakelt, heb je geen kapitalisme meer. Waarom mag dat niet gezegd worden ?
Omdat het ons van kinds af is ingeprent dat mensen enkel presteren als ze moeten concurreren en als ze gedreven worden door winstbejag ?
Mag ik daarbij doen opmerken dat de overgrote meerderheid van de mensen op deze planeet als ze werken niet gedreven zijn door concurrentie. Het zijn de kapitalisten die met mekaar concurreren. De werker doet gewoon zijn job, daarbij opgejaagd door de kapitalist, maar de motivatie voor zijn werk ligt niet in concurrentie, en al even min in winst, want die werkers hebben met de winst niets te maken. Ze werken gewoon om te overleven.
Als de gewone werker kan presteren zonder concurrentie en winstbejag, wat voor mensen zijn dan eigenlijk die kapitalisten ? In mijn ogen zijn ze minder menselijk dan de werkers.
En neen, niet alle kapitalisten zijn Untermenschen. Het is goed mogelijk dat een kapitalist in zichzelf niet zo op concurrentie gericht is. Maar het systeem dwingt hem wel om de concurrentie aan te gaan. Wat voor een systeem is dat eigenlijk als het mensen verplicht om anderen als concurrenten te zien ?
Kijk, daar over had ik Vanaken ook graag bezig gehoord. Het is belangrijk, want als hij het er niet over heeft, ondergraaft dat zijn betoog.
Vanaken geeft, bijna terloops, ook aan dat het eigenlijk dringend is, zeker als het over het klimaat gaat.
Ik heb eerder al aangegeven dat ik niet weet of dat echt zo is. Er zijn redenen om er aan te twijfelen. De klimaatlobby overtuigt me niet, ook niet na de overstromingen in Wallonië. Ik hoor iedereen iedereen nawauwelen dat het nu toch wel duidelijk is, maar het wordt me teveel door de strot geduwd door media en agitatoren die ik niet vertrouw. Ik wéét het dus niet. Zo kan ik ook niet beweren dat het niet zou kunnen. Van daar geldt het voorzorgsprincipe; en dus ook de dringendheid.
Welnu, de ontgroeiing en het proces naar een alternatief voor het kapitalisme zijn zelfs nog niet ingezet. De enige echte oplossing is niet voor morgen. Maar morgen moet wel al de opwarmende uitstoot drastisch naar beneden.
Dat kan niet met gas.
Zo wordt kernenergie de enige realistische oplossing, alvast voor een beperkte periode.
Gelijk ze nu bestaat moeten we van kernenergie af.
Maar als Tinne gas als de voorlopige oplossing ziet, kunnen we voor die periode in de plaats van gas de kernenergie nog wel dulden.
Ondertussen gaat Frankrijk een aantal nieuwe kleine kernenergiecentrales bouwen met een betere opvang van het afval. Of Macron dit doet omwille van het klimaat is nog maar de vraag. Ik heb zo ’n vermoeden dat hij geen gas wil, omdat dat uit Rusland komt. Zeker is dat Macron op zijn minst rekening houdt met een nabije nieuwe grote oorlog en dan wil hij niet afhankelijk zijn van de vijand die Rusland dan naar verwachting zal zijn.
Zo brengt de dreiging van de oorlog de Fransen properder lucht en na de oorlog zullen we ook niet meer zitten met een klimaatprobleem: dat zal zichzelf opgeheven hebben wegens definitief onoplosbaar. Waar maken we ons nog druk om ?
Laat je niet misleiden door mijn cynisme. Jullie kennen ondertussen mijn levensmotto: enthousiast werken aan hopeloze zaken. Dat is het “enige keus-principe”.