De rechtbank op school
Mijn zoon Peter (vandaag heb ik een zoon die Peter heet) zit op het laatste jaar middelbaar. Natuurlijk in de Latijn-Griekse, want dat is de enige richting die leert denken in termen van menselijkheid. Humaniora.
Peter is zo fier als een gieter, want hij is verkozen tot “rechter”.
Het zit zo: de school heeft haar eigen rechtbank. Een klaslokaal is daar speciaal voor ingericht.
Ieder jaar worden er onder de laatste jaars 5 rechters verkozen (het getal moet onpaar zijn om gelijkheid van stemmen te voorkomen). Niemand kan zich kandidaat stellen. Wie voor zichzelf of voor een ander propaganda maakt, wordt automatisch uitgesloten. De aanduiding gebeurt op basis van een enquete waarin de leerlingen van het hoger middelbaar aangeven welke leerlingen van het laatste jaar ze vertrouwenwekkend vinden. Deze enquete wordt afgenomen door één leerkracht. De uitslag wordt angstvalling geheim gehouden, behalve het lijstje van de vijf leerlingen die bovenaan stonden. Ook de volgorde van die leerlingen is niet bekend. Maar mijn zoon is daar dus bij.
De leerlingen van het lager middelbaar stemmen niet mee en krijgen geen functie in de rechtbank. Ze moeten leren dat ze daarvoor nog niet volwassen genoeg zijn. Voor pubers is het belangrijk dat ze leren verlangen naar volwassenheid en bewust werken aan hun groei naar die volwassenheid.
De vijf rechters duiden binnen hun laatste jaar ook de leden van een rechtbank aan: een onderzoeksrechter, procureur, advocaten…Uiteraard zijn leerlingen vrij om al dan niet die aanstelling te aanvaarden.
Naargelang de aard en de zwaarte van de aanklachten beslissen de vijf rechters of de zaak door een of door drie rechters zal behandeld worden. Als er beroep wordt aangetekend wordt dit door het geheel van de vijfrechters behandeld.
Het hof van cassatie bestaat uit een leerkracht die de zittingen bijwoont en dadelijk ingrijpt bij procedurefouten. Zo wint men tijd en inzet van mensen.
Bij twijfel kunnen de rechters of andere leden van de rechtbank (procureur, onderzoeksrechter, advocaten…) beroep doen op een of meer leerkrachten die ze zelf kiezen Die leerkrachten komen niet samen, maar geven apart persoonlijk advies. Het is aan de adviesvragers om te beslissen of en welk advies ze volgen.
De griffiers en de rechtbank als geheel werken met een computerprogramma, ontwikkeld door de afdeling informatica.
Iedereen – de leerkrachten (niet de directeur), het secretariaat, het werkvolk, alle leerlingen (ook die van het lager middelbaar) – kan klacht indienen.
Van de rechters wordt verwacht dat ze zich laten leiden door het schoolreglement, maar vooral door gezond verstand en wijsheid.
De straffen kunnen gaan van opruimen van de speelplaats, helpen bij het middageten, werkmensen bijstaan bij reparaties, de poetsdienst, het secretariaat… Veroordeelden dragen een hesje met gevangenisstrepen.
Er is ook effectieve gevangenisstraf mogelijk. Die bestaat er in dat leerlingen de vrije woensdagnamiddag op school moeten zijn en in de schoolbibliotheek boeken moeten zoeken, gerelateerd aan hun misdrijf en van enkele hoofdstukken een samenvatting en bespreking moeten schrijven.
Vorig jaar heeft zich een leerling bij de rechtbank aangemeld die nergens aan schuldig was, maar die toch vroeg om tot de gevangenis te worden veroordeeld omdat hij “dat toch zo interessant vond”. Ondertussen is de schoolbibliotheek iedere woensdagnamiddag voor iedereen toegankelijk, organiseren leerlingen op de speelplaats hun eigen voetbaltornooitjes…
Een veroordeelde leerling die de speelplaats moest opruimen heeft een andere leerling voor de rechtbank gedaagd omdat die uitdagend een colablikje voor zijn voeten wierp. Eigenlijk zou de speelplaats nu als straf moeten opgeheven worden: ze is altijd proper.
Vorig jaar hebben de jongens van een klas twee meisjes aangeklaagd omdat ze constant de lessen verstoorden. Ze deden dat enkel bij mannelijke leerkrachten. De rechter heeft hen veroordeeld tot behandeling door het CLB. Het probleem is opgelost. De mensen van het CLB getuigen dat dit hen nooit zou gelukt zijn als die leerlingen niet met een zekere aanvaarding naar hen zouden gekomen zijn.
Leerlingen zijn niet verplicht om voor de rechtbank te verschijnen of de uitgesproken straf te aanvaarden. Dan komen ze in het gewone reglement terecht met nota’s in de agenda…
De resultaten zijn verbluffend: de speelplaats en de lokalen zijn proper, de tuchtproblemen in de lessen bijna onbestaande. Iphones worden automatisch uitgezet bij het begin van de les.
Drugsgebruik en -verhandeling op school zijn er niet meer.
Pesten is een sporadisch gegeven geworden.
Verslaafden zijn door de rechtbank veroordeeld om zich te laten behandelen, hebben die straf aanvaard en zijn ondertussen gezond verklaard.
Ook enkele leerkrachten (niet veel) zijn voor de rechtbank verschenen en veroordeeld, en hebben een straf aanvaard en het veroordeeldenhesje aangetrokken. (Meestal gevangenisstraf). Dat heeft hen enorm veel respect opgeleverd.
Ondertussen is het schoolreglement aangepast. Een commissie van leerkrachten en leerlingen heeft de werking en de uitspraken van de rechtbank bestudeerd en op basis daarvan is ook meer gezond verstand, begrip voor schoolsituaties en begrip voor zowel leerkrachten als leerlingen binnengeslopen in het schoolreglement.
Conflicten met ouders zijn niet helemaal verdwenen. Maar je krijgt nu situaties waarin veroordeelde leerlingen hun ouders verbieden om te gaan reclameren bij de directie.
Een en ander vraagt bijkomende inzet van de leerkrachten. Maar de directie zorgt er voor dat ze, zoveel mogelijk worden ontlast van administratieve taken, nutteloze vergaderingen… Wat er dan toch nog bijkomt wordt gemotiveerd opgenomen omdat de leerkrachten de resultaten zien, en hun eigen welbevinden, zelfrespect en fierheid over hun beroep voelen stijgen.
Vorig jaar is de directeur die de hele zaak op gang heeft gezet op pensioen gegaan. In zijn lofrede noemde de leerkracht van dienst hem “de meest luie directeur ooit” omdat hij zowat alles delegeerde zowel naar leerkrachten als naar leerlingen, al was hij wel altijd aanwezig. In zijn afscheidswoord noemde deze directeur de titel van “meest luie ooit”, de mooiste eretitel die hij zich kon indenken en humor de olie in zijn motor.
De school kent geen lerarentekort.