Sampol
Ongelijkheden kunnen zes eeuwen lang nazinderen
Ja, de sociaal-democratie, wie zal haar redden ?
Allereerst: het verhaal van die oude families in Firenze, die ook nu nog tot de rijken behoren, is interessant, maar je kan er moeilijk een algemene tendens uit afleiden. Als je hetzelfde onderzoek andersom voert, zal je veel rijke families van toen vinden, die nu arm zijn. Of arme families van toen die nu rijk zijn.
Interessanter is de vraag naar de meritocratie en een socialisme van gelijke kansen.
Ook een Frank Vandenbroucke, als student nog aanhanger van de Trotskistische RAL, erfvijand van het Stalinistische Amada, heeft zich tot die derde weg van de gelijke kansen bekeerd na een passage aan de universiteit van Oxford waar hij de politieke filosoof John Rawls bestudeerd heeft.
Dat een verstandig man als Vandenbroucke het zinvol heeft gevonden om enkele jaren van zijn leven te besteden aan deze Rawls geeft aan dat hij inzag dat het socialisme zoals dat na de Tweede Wereldoorlog vorm had gekregen bij ons niet (meer) voldeed.
Vandenbroucke heeft een dik boek geschreven over die Rawls, ik heb dus niet de pretentie om het hier even in 1000 woorden af te haspelen. Ook met veel meer woorden zou ik het niet kunnen. Ik ben lang niet zo slim als Vandenbroucke.
Maar laat toch dit duidelijk zijn: ten gronde is Rawls een liberaal. Hij denkt in termen van individu in plaats van in termen van gemeenschap. Rawls is wel op zoek naar rechtvaardigheid tussen individuen en naar een manier om de samenleving zo te organiseren dat mensen kunnen gelukkig zijn, niet gehinderd door onrecht.
Merk op dat ik overgegaan ben van “gemeenschap” naar “samenleving”.
Dàt is dus de grote stap die het socialisme heeft gezet naar de sociaal-democratie.
Rawls wordt gezien als de grondlegger van de derde weg of sociaal-democratie. Maar liberalen zouden even goed beroep kunnen doen op Rawls. Om het in termen van politieke partijen te zeggen: zowel de VLD als Vooruit zijn ten gronde liberale partijen. Het verschil ligt er enkel in dat je in de VLD nog een sterke kliek hebt die zelfs niet echt in rechtvaardigheid is geïnteresseerd, doch resoluut aan de kant staat van de kapitalisten die enkel uit zijn op winst en bereid om voor die winst mensen uit te buiten, in de armoede te storten, kinderen in Congo in levensgevaarlijke en giftige mijnen te laten rondkruipen… Bij die kliek hoort onze geliefde koninklijke hark, en de hele top van de VLD (en MR – Wilmès !) die verbonden is met smeerlappen zoals de ondertussen gelukkig overleden Albert Frère, Georges Forrest, Pierre Chevalier, de familie Michel – ja die van de Michel die in Marrakesh aan de goede kant van de geschiedenis ging staan – De Croo… enz.
Bij de VLD vind je anderzijds ook zogenaamde sociaal-liberalen zoals een Somers, Gatz, Tommelein, Patrick Vankrunkelsven, Lydia Peeters…
Qua gedachtengoed leunen deze sociaal-liberalen eigenlijk meer aan bij de Vooruit van Conner Rousseau, dan bij de VLD van Lachaert.
Overigens sluit ook de N-VA van Bart De Wever hierbij aan. Door zogenaamd linksen die eigenlijk meer belgicist dan links zijn, wordt de anti-belgische N-VA graag weggezet als een asociale partij. Wie naar de feitelijke politiek kijkt ziet echter sociaal-liberalisme. Dat is verwonderlijk, want de N-VA denkt principieel niet individualistisch, maar ziet de mens in de eerste plaats als “deel” van een gemeenschap: het volk.
En zo komen we opnieuw bij de tegenstelling individu – gemeenschap.
Het is allemaal niet zo simpel, want je kan je de vraag stellen of een staat wel moet of kan samenvallen met een gemeenschap. In de mate dat dit gebeurt krijg je een natie-staat. Nationalisme. Bij ons het mislukte belgisch nationalisme. De Wever droomt van een Vlaams-nationalistische staat.
Ik ben tegen alle vormen van nationalisme.
Als we even terug naar de politieke partijen kijken, dan zien we dus links radicaal opschuiven, weg van gemeenschap naar individualisering.
De individualisering is een van de grote menselijke tragedies van onze beschaving. Ze creëert eenzaamheid. De schrikwekkende groei van het aantal depressies, anorexia, zelfverminking… heeft waarschijnlijk niet enkel, maar zeker ook te maken met deze vereenzaming als gevolg van individualisering.
Hier stoten we op – in mijn ogen – dé grote tekortkoming van Rawls. Rawls gaat er van uit dat als het individu rechtvaardig wordt behandeld; alle kansen krijgt; en de zwakkeren worden gesteund, de weg open ligt naar het geluk. Niet dus.
De mens kan niet zonder gemeenschap.
Communisten maken de fout om de mens enkel als deel van de gemeenschap te zien en het individu “op te offeren” voor de gemeenschap.
Het geluk ligt in een evenwicht tussen beide: de mens heeft nood om opgenomen te zijn in een gemeenschap en tegelijkertijd als individu te worden gerespecteerd en gewaardeerd in die gemeenschap. De enige politieke ideologie die daar bewust naar streeft vind je bij de CD&V. Correctie: vond je bij de CD&V. Die partij weet niet meer waar ze voor staat.
Ik wijs de staat als gemeenschap af. Verdwijnt dan de gemeenschap uit de politiek ?
Er zijn politiekers die proberen om toch ook gemeenschap te bevorderen, tegen de individualisering in die totaal in de politiek is doorgedrongen. Ze geven dan subsidies aan wijk-comités om wijkfeesten te organiseren, of steunen de plaatselijke voetbalclub door de terreinen te onderhouden. Dat is mooi. Ik ben daarvoor.
Maar hierdoor komt de gemeenschap niet terug aan bod in het politieke spel. Of nog: de politiek bevordert dan wel gemeenschap binnen de staat, maar het element gemeenschap blijft afwezig in de organisatie van de staat.
Ook al kàn de staat geen gemeenschap zijn en wil ik niet dat de staat een gemeenschap is, toch moet de gemeenschap aanwezig zijn in de organisatie van de staat. Dus in het politieke bedrijf.
In de tijd van de katholieke en socialistische volkstehuizen, turnclubs, voetbalclubs, fanfares, had je een vorm van aanwezigheid van gemeenschappen in de politiek. De tegenstanders van de verzuiling hebben die vakkundig afgebroken.
In mijn boek Eutopia ga ik op zoek naar een manier om een democratie te organiseren waarin de gemeenschap tot haar recht komt, zonder dat de staat nationalistisch wordt. Je vindt die poging op pag. 405 e.v. Het boek kan je gratis lezen en/of downloaden, ook in epubformaat op deze website onder de rubriek Publicaties.
PS 1. Eind 2017 hebben speurders een inval gedaan bij een bedrijf van Albert Frère op verdenking van financiering van de IS. Het hele geval is met spoed in de doofpot gestoken.
PS 2. Wie meer wil weten over Frère, Forrest en hun verwevenheid met de belgische politiek kan ook teruggrijpen naar mijn blogs van 24 en 25 jan. 2020.