Kerknet
Barts Bijbelbrieven ~ Geachte Paulus Schrijver
Nikolaas Sintobin wijst op het hoge theologische gehalte van de geschriften van Paulus. Paulus is de eerste systematische denker van het christelijk geloof. Dat is ook het verschrikkelijke zwakke punt van die Paulus. Ik hou niet van die man.
Natuurlijk is zijn tekst over de liefde wereldliteratuur en toont hij hiermee aan dat hij de kern van de christelijke boodschap begrepen heeft, maar alles wat hij daar rond hangt is ballast en versluiert waar het om gaat.
Paulus was een Joodse intellectueel die de boodschap van Jezus rationeel in het Joodse denkkader wilde inpassen. Later hebben intellectuelen die “Grieks” dachten hetzelfde proberen te doen. Dat heeft geleid tot prachtige rationele, filosofische constructies, maar niets bijgebracht aan de boodschap van Jezus. Integendeel.
Als kind leerden we dat God alles zag en alles wist. Oudere mensen herinneren zich zeker de prent met de driehoek met daarin een oog en de boodschap: “God ziet u !” Ik heb daar nooit veel problemen mee gehad. Zolang God wat hij over mij wist, voor zichzelf hield, kon ik er mee leven. Dat hij die wetenschap dan ook nog zou gebruiken om mij te straffen voor al mijn kinderlijke misdaden was al kwalijker. Maar ik merkte al snel dat mijn misdaden niet dadelijk door straffen werden gevolgd en zo werd ook die bestraffende God irrelevant en kon ik met een gerust gemoed misdaden plegen als ik maar onder de ogen van mijn vader uit bleef. Hemel en hel heb ik altijd nog al belachelijke begrippen gevonden. Daar houdt een beetje verstandig mens zich toch niet mee bezig ?
Dat God overal is en eeuwig, gun ik hem, maar het raakt me niet.
Wel heb ik natuurlijk problemen met de God die almachtig is – en daarin ben ik sinds de holocaust niet alleen – want die God stelt de vraag naar het lijden. Waar was God toen Hitler de Joden vergaste ? Als hij almachtig is, waarom heeft hij dan toen niet ingegrepen ? Apologetische gelovigen bouwen dan allerlei gedachtenconstructies om dat uit te leggen en toch Gods almacht te handhaven, maar tegenover de monsterachtigheid van het lijden van die Joodse mensen, houden die geen stand. Als God almachtig is, is hij een sadist en dan wil ik niet dat hij bestaat en in ieder geval wil ik er niets mee te maken hebben. Zie je mij al bidden tot een sadist ?
En toch wil ik een God in mijn leven. Of liever ik wil een God in mijn leven die de moeite waard is, want iederéén heeft een God in zijn leven. De meeste mensen hebben zelfs meerdere goden: genot, macht, aanzien… Daar leven ze voor. Die bepalen hun voelen, denken en doen. Als je die goden samenbalt kom je eigenlijk bij jezelf uit. Onbewust zijn vele mensen zelf hun eigen God.
Natuurlijk geldt dat ook voor mij, want drang naar genot, macht, aanzien, zijn me niet vreemd. Maar als ik open sta voor de grootsheid van de schepping, kosmos, en mezelf daarin situeer ben ik slechts een voetnootje, een zandkorrel op een oneindig strand. Neen, ik kan en mag en wil niet zelf mijn God zijn. Wie dan wel ? Wie of wat, buiten mij wil ik mijn God laten zijn ?
God is dus niét almachtig. En daarmee valt de hele constructie van dat Griekse denken in mekaar. Het is mooi gedacht, maar het gaat niet over God en al zeker niet over de God van Jezus.
Je vindt de christelijke boodschap in de evangelies met de verhalen over Jezus en de verhalen die hij vertelde. De mooiste samenvatting van die boodschap vind je in de eerste brief van Johannes, hoofdstuk 4, vers 8: God is Liefde.
Daar vind ik het antwoord op mijn vraag wie of wat ik mijn God wil laten zijn. Ik heb gezocht, maar nergens anders een beter antwoord gevonden.
Weet je wat nu mooi is ? De God van Jezus is niet iets of iemand. Hij is een gebeurtenis. Liefde is iets wat gebeurt.
Neen, niet mijn lief is mijn God. Mijn God is mijn liefde voor haar. Neen, niet de baby is God voor de moeder of de vader. Maar hun liefde voor de baby is God.
Natuurlijk is mijn liefde nooit helemaal onbaatzuchtig. Altijd zit er ook wel ergens wat eigenbelang in, zeker als het over mijn lief gaat, al was het maar omdat ik sex met haar heb – en zij met mij – of omdat wij sex hebben. Kies zelf maar. Meer algemeen: ik wil dat mijn lief ook mij liefheeft. En de moeder en de vader willen dat de baby van hen houdt en naar hen lacht…
Onbaatzuchtige en totaal gratis liefde bestaat misschien zelfs niet. Nogal wat mensen doen goed omdat ze zich daarbij goed voelen. Dat zit ook in mij.
De totaal pure liefde is niet des mensen. Daarom ook is ze God.
Maar in de mate dat mensen , al is het slechts in zeer kleine mate, er in slagen om glimpjes van onbaatzuchtige liefde te produceren komt God wel aanwezig.
Dat wordt mooi verwoord in de prachtige Gregoriaanse hymne: “Ubi caritas en amor, Deus ibi est…” Waar liefde en medemenselijkheid zijn, daar is God…
En dus sta ik voor de persoonlijke opgave van de uitzuivering van mijn motieven. Het gaat om de steeds terugkerende vraag: zou ik dit ook doen voor de andere als ik er niets voor terug krijg ? Zou ik dit ook doen als het mij geen goed gevoelen zou geven ? Als ik mij er niet een goed mens zou door voelen ? Als ik er geen dankbaarheid voor mag verwachten ?
De aanvaarding van de God van Jezus betekent dat dit streven naar pure liefde het enige echt belangrijke en de hoofdzaak moet worden in mijn leven.
Vermits het om het goddelijke en dus bovenmenselijke gaat, zal altijd opnieuw in mij de neiging blijven om dat streven te vergeten of compromissen te sluiten. Daarom is het belangrijk dat ik mezelf er telkens opnieuw toe breng om de draad weer op te nemen. Om te kijken naar die Jezus en zijn boodschap te horen. Dat is spiritualiteit.