Knack
Vrijwilligers zijn de echte vrije mensen’
Mark Van de Voorde is niet mijn beste vriend. Een gewezen raadgever en speechschrijver van Herman Van Rompuy kan niet OK zijn. Erger: ik heb hem in eerdere blogs al moeten tegenspreken. Maar hier heeft hij gelijk. Hij zegt niet genoeg, maar wat hij zegt is juist.
Natuurlijk verheerlijkt hij de vrijwilliger wel wat als hij zegt dat de vrijwilliger onbaatzuchtig is. Nogal wat vrijwilligers worden tenminste gedeeltelijk gedreven door een vorm van narcisme waarbij ze hun inzet voor anderen nodig hebben om zich goed of belangrijk te voelen. Voor mijn part zouden de mensen wat meer aan “uitzuivering van motieven” mogen doen en zich afvragen of hun motieven wel zo zuiver zijn en dan pogen om tot echte onbaatzuchtigheid te komen. Een goede vraag daarbij is: zou ik dit ook doen als ik er geen dankbaarheid voor zou terugkrijgen; of als men me zelfs ondankbaar zou zijn ?
Maar goed, ik moet hier niet aan spirituele opvoeding doen. Laat me dus maar benadrukken dat een mens niet altijd van volledig goede wil moet zijn. Als hij het goede doet, ook al zit er wat narcisme in, blijft nog altijd dat hij het goede doet, en dat verdient waardering. Het kan toch niet zijn dat iemand bij zichzelf narcisme ontdekt en dan het goed maar niet doet ?
Dàt is het zwakke punt van het links dat alle heil verwacht van de staat: het creëert een dode samenleving; een samenleving zonder creativiteit. Want vrijwilligers teren op en genereren dus creativiteit. Als er een probleem opduikt kijken ze niet naar de staat of een of andere instelling. Ze zoeken oplossingen en gaan aan de slag om die in de praktijk te brengen.
Dat leidt er toe dat stommiteiten en mislukkingen eigen zijn aan het vrijwilligerswerk. Ze horen er gewoon bij. Misschien is dat wel dé kracht van het vrijwilligerswerk: mensen mogen er mislukken. Leven en creativiteit bestaan niet zonder mislukkingen.
Het gaat er dan natuurlijk wel om dat die mislukkingen bepaalde grenzen niet mogen overschrijden, maar binnen die grenzen moeten mislukkingen mogelijk zijn.
Tussendoor: dat is ten andere ook de essentie van de opvoeding: kinderen het recht en de kans ( ! ) geven om te mislukken. Het is een van de grote misvattingen van onze tijd dat we moeten proberen “ideale” kinderen te krijgen die alles goed doen.
Als linkse mens ben ik er van overtuigd dat de hedendaagse neergang van links onder andere – het is altijd complex – te wijten is aan het feit dat de massa niet meer creatief denkt.
Een massa mensen beperken hun leven tot produceren om daarmee geld te verdienen waarmee ze kunnen consumeren. Shoppen wordt dan een hobby. Om “in” te zijn moet je de mode volgen, wat gelijk staat met het uitschakelen van je eigen creativiteit. Ook de vrije tijd wordt consumptie van terrasje naar Plopsa- of Avonturenpark. Als die mensen ’s avonds slapen gaan, kunnen ze geen enkele activiteit opnoemen waarvoor ze niet betaald hebben… of niet betaald zijn geworden. Hoe kunnen zulke mensen links zijn ?
Het is een van de verschrikkelijkste verdiensten van het kapitalisme dat het er in geslaagd is om mensen zo erg van zichzelf te vervreemden dat hun mens-zijn gereduceerd is tot produceren en consumeren. Die mensen kunnen niet anders meer dan zich conformeren aan het kapitalisme.
Hoe kan je een samenleving veranderen, verbeteren, omgooien zonder creativiteit, zonder creatieve mensen ?
Links is helemaal om zeep als het de creativiteit doodt door de mensen aan het infuus van de staat te hangen. Op dit ogenblik zijn er Waalse socialisten die proberen om de Waalse economie uit het diepe dal te halen. Ze klagen er over dat er te weinig creativiteit is in de Waalse samenleving. Het zal wel: de socialisten hebben in Wallonië een samenleving gecreëerd waarbij de mensen voor ieder probleem terecht kunnen bij een of ander socialistische apparatsjik. In zo ’n omgeving kàn je geen linkse samenleving opbouwen !
Natuurlijk: als de creativiteit zich, zoals in Vlaanderen meer voorkomt, beperkt tot ondernemingsgeest en gericht is op geld verdienen, komen we ook niet dichter bij huis.
Daarom is het vrijwilligerswerk voor links zo belangrijk: het genereert creativiteit die niet gericht is op geld, maar op menselijk contact en bijstand. Het brengt mensen mekaar nabij. Dàt is links. En dàt is de voorwaarde om mensen bekwaam te laten worden om het kapitalisme achter zich te laten.
In de bloeitijd van het socialisme in belgië had het dat vrijwilligerswerk. Er waren de socialistische voetbalploegen, turnkringen, fanfares en harmonieën, toneelverenigingen. Ziekenkassen waren nog geen verzekeringsmaatschappijen.
Natuurlijk had je die verenigingen ook bij de katholieken en dus had je ook verzuiling en verzuiling brengt mensen inderdaad niet bij mekaar; integendeel. Maar misschien was het socialisme nog beter af met de vrijwilligers tijdens de verzuiling dan met de dode boel die het nu is. Conner Rousseau bouwt het socialisme nu om tot een beweging die hem volgt. Ja natuurlijk wordt het anders voorgesteld, maar doorprik de propaganda en je ziet waar zijn gedoe op neerkomt.
Een en ander betekent niet dat er op dit ogenblik geen vrijwilligers meer zijn. Natuurlijk zijn ze er nog en natuurlijk is ook het vrijwilligerswerk van nu belangrijk. Ook nu brengt de voorzitter van een kleine voetbalclub mensen bij mekaar. Maar het vrijwilligerswerk heeft geen sociale richting meer. Het is sociaal, maar dat sociale leidt nergens meer naartoe. Het is een overlevingsmechanisme binnen het huidige systeem en in feite bevestigt het de mensen in dat systeem. Ik moet niet meer uitleggen wat ik vind van dat systeem.
Ik ga dus mee met Van de Voorde in zijn pleidooi voor waardering voor het vrijwilligerswerk. Maar het zou rijker zijn en nog meer bijdragen tot de verwerkelijking van de mens als de beweging ook een richting zou krijgen. Als ze een stroom zou zijn in plaats van wat golfjes in stilstaand water.
PS De Pvda heeft wel geprobeerd om haar eigen jeugdbeweging uit de grond te stampen, maar in die partij wordt alles van bovenuit totaal gecontroleerd en geleid en daarmee wordt alle creativiteit weer gefnuikt nog voor ze is kunnen ontstaan.